Het Groot Nationaal Debat in Frankrijk: nieuwe democratie of "volksverlakkerij"?

In - of all places - Grand Bourgtheroulde - trapt president Macron straks twee maanden van intensief overleg met de burger op gang. In het Normandische dorp zijn bloembakken en straatmeubilair binnengehaald. Want waar de president verschijnt, bestaat ook de kans op stevig protest. 

Grand Bourgtheroulde (de inwoners weten zelf niet goed hoe de tongbreker uit te spreken) wordt dus het kader van een eerste overleg. Honderden burgemeesters van het departement Eure zullen er bijeen zitten, president Macron komt zelf speechen maar ook vooral luisteren. Het dorp ligt op zo'n dertig kilometer van Rouen, de geboorteplaats van premier Edouard Philippe. Maar Grand B... staat toch vooral symbool voor La France Profonde. Een plek ook waar 80 procent van de beroepsbevolking dagelijks naar Rouen pendelt, meestal met de auto. 

Het "Grand Débat" was een van de antwoorden van president Macron op de gele hesjes. Het debat moest alle delen van Frankrijk bereiken, ook de meest afgelegen rurale gebieden. En dat is nodig, want niet alleen de gele hesjes hebben weinig vertrouwen in alles wat "van bovenaf" komt. Uit het jaarlijkse onderzoek van het befaamde Cevipof-instituut bleek vorige week nog dat nauwelijks nog 23 procent van de Fransen vertrouwen heeft in zijn president. Idem voor de media trouwens, en eerste minister Edouard Philippe doet maar een fractie beter.  De politieke partijen blijken nog 9 (!) procent van de Fransen te overtuigen. Een democratisch dieptepunt. 

De enige verkozenen die nog de helft van de burgers achter zich krijgen zijn de lokale gemeenteraad en de burgemeesters. Logisch dus dat net zij door de president gevraagd zijn om het Nationaal Debat mee op gang te trekken.  Niet dat alle burgemeesters daarvoor staan te springen: verschillenden hebben al laten weten dat ze niet meedoen aan "die schertsvertoning". 

Nochtans heeft het Grote Debat zijn naam niet gestolen. In duizenden Fransen dorpen staan er al een tijdje urnen waarin de burgers voorstellen en opmerkingen kunnen indienen. Uit een eerste analyse blijkt dat sociale en fiscale gerechtigheid de grootste bekommernissen zijn. Ook "de afschaffing van de privileges van de verkozenen", de immigratie en de afschaffing van de maximumsnelheid van 80 per uur op gewone wegen zijn populair. 

Maar vandaag kan het echte werk dus beginnen. Vanaf deze week kunnen lokale vergaderingen worden georganiseerd, waar ook de gele hesjes welkom zijn. Een internet-platform zal open staan voor iedereen die voorstellen wil indienen. Later komen daar ook nog grote vergaderingen bij in alle 13 grote Franse regio's, net als in de overzeese gebieden. Per regio zullen 100 mensen rond de tafel zitten, bij lottrekking uit de kandidaten geselecteerd.

Eerste minister Edouard Philippe heeft al laten weten "dat er echt rekening zal worden gehouden" met de resultaten. Zo worden nieuwe wetsvoorstellen nog even ingehouden tot de resultaten van het debat duidelijk zijn. Dat is bijvoorbeeld het geval met de voorgenomen staatshervorming. 

President Macron heeft voor het debat vier grote domeinen afgebakend. Dat zijn de energietransitie, koopkracht, democratie en fiscaliteit. Zo wordt de deur op een kier gezet voor het volksreferendum RIC, zowat eis nummer één van de gele hesjes. Een beetje naar Zwitsers model zouden de burgers in een referendum kunnen beslissen over allerhande voorstellen. Tegelijk heeft Macron ook laten weten dat een aantal dingen NIET uit het nationale debat mogen komen.  Zo kan er geen sprake zijn van de invoering van de doodstraf, de herinvoering van de rijkentaks of het afschaffen van asielrecht.     

Al bij al een opmerkelijk brede bevraging, waar ook de werkgevers en vakbonden nog bij betrokken worden. Een ongeziene inspanning om de Franse burger dichter bij het beleid te krijgen. Maar Macron stuit natuurlijk ook op de limieten van zo'n oefening. Wordt dit meer dan een uitlaatklep voor zestig miljoen gefrustreerde Fransen?

Op veel publieke bijval kan het Grote Debat voorlopig alvast niet rekenen. "Veel blabla en weinig boemboem", we doen allemaal onze zeg en op het eind beslist "Jupiter" Macron is de algemene teneur. Zeven op de tien Fransen vinden de oefening nutteloos, zo blijkt uit een recente peiling. Ook de gele hesjes reageren gelaten, al hopen ze toch hun volksreferendum uit de brand te kunnen slepen. 

Bij de politieke oppositie is er al evenmin wat positiefs te horen. "Foutaise" - zever in pakskes -  zeggen zowel de radicaal rechtse als de radicaal linkse partijen. Of iets van die strekking: "een rookgordijn" of "een manier om tijd te winnen". Ook de traditionele, meer gematigde partijen weten hun enthousiasme goed te verbergen. Maar tegelijk roepen republikeinen en socialisten hun achterban toch maar op de stem te laten horen. 

Het Grote Debat loopt tot 15 maart, na de paasvakantie zullen de conclusies snel duidelijk zijn. Hoe dan ook, zowel Macron zelf als regeringswoordvoerder Griveaux hebben al laten weten dat de grote lijnen van de poltieke lijn behouden blijven. De cynici menen dan ook al te weten waar al die voorstellen goed voor zijn, voor hen lijkt de klachtendoos van Macron verdacht veel op een afvalcontainer.