Kim De Gelder op weg naar internering. Advocaat: “Waarom is dat zo'n probleem? Anders kan hij binnen 5 jaar vrijlating vragen”

De rechtbank die moet beslissen over de verdere toekomst van Kim De Gelder (30) stelde net geen twee jaar geleden twee universiteitsprofessoren en twee psychiaters aan. Die hebben de tot levenslang veroordeelde moordenaar langer dan een jaar bestudeerd. Op basis van hun rapport moet de Kamer ter Bescherming van de Maatschappij (KBM) nu uitmaken of De Gelder na tien jaar cel alsnog wordt geïnterneerd. “Het besluit van de experts is erg uitgesproken”, zegt advocaat Haentjens. “Volgens hen is De Gelder 100% schizofreen. Hij moét dus geïnterneerd worden.” Het rapport is nog niet definitief, omdat het Openbaar Ministerie nog enkele bijkomende vragen heeft gesteld aan de deskundigen. “Maar het gaat slechts om verduidelijkingen. Niets wat het besluit plots kan doen ombuigen”.

Kim De Gelder doodde op 23 januari 2009 twee baby’s en een verzorgster in kinderdagverblijf Fabeltjesland in Sint-Gillis- bij-Dendermonde. Hij maakte daar ook 25 gewonden. Een week voordien had de werkloze twintiger al een 72-jarige vrouw vermoord in Vrasene (Beveren). “Op het assisenproces is lang naar een motief gezocht voor die weerzinwekkende feiten. Maar zijn enige motief was dus dat hij zwaar ziek was én is. Eerlijk: zijn toestand is de laatste jaren zelfs nog verergerd.”

De slachtoffers en hun nabestaanden hebben in deze procedure niets te zeggen. Enkel het parket en Kim De Gelder zelf kunnen de uiteindelijke beslissing van de KBM aanvechten.

Als Kim De Gelder niet wordt geïnterneerd, kan hij volgens zijn advocaat over vijf jaar vrij komen. De Gelder heeft ondertussen bijna tien jaar van zijn straf uitgezeten, en is dus vijf jaar verwijderd van de theoretische drempel van 15 jaar om de vervroegde invrijheidstelling aan te vragen. Internering lijkt nu echter de waarschijnlijkere optie, iets waar zijn advocaat al van bij het begin voor gepleit heeft. “Dat geeft de maatschappij veel meer veiligheid.”

Dat Kim De Gelder op zijn assisenproces in 2013 levenslang kreeg en geen aangepaste psychiatrische begeleiding, is bij zijn advocaat al die jaren blijven steken. “Schuldgevoel is een groot woord, maar soms vraag ik me af of ik wel ver genoeg ben gegaan”, zegt Jaak Haentjens (68). “Want zijn toestand is de afgelopen jaren zó verslechterd dat ik betwijfel of er nog beterschap mogelijk is.”

Jaak Haentjens: “(blaast) Ik ken hem nu net geen tien jaar, en hij is dezelfde niet meer. Zijn toestand is nog verslechterd. Volgens mij omdat hij nooit een gepaste behandeling heeft gekregen. Het enige wat hij in de gevangenis krijgt, is medicatie om hem te kalmeren. Eerlijk: ik denk dat zijn ziekte niet te behandelen is met medicatie. Kim De Gelder is vergleden naar iemand die hele dagen passief is. Hij zit 24 uur op 24 op zijn cel van 8 vierkante meter. Hij ziet niemand en praat met niemand. Hij mag nochtans alleen naar de wandeling. Of naar de fitness. Maar dat wil hij niet. Hij vult zijn dagen met naar de radio luisteren en tv-kijken. Hij leeft in een compleet isolement. Dat kan geen positieve invloed hebben op je geest. Hij zit daar - daarmee is het eigenlijk gezegd.”

“Na passages in de gevangenissen van Oudenaarde en Brugge is hij nu al even opgesloten in Gent. Voor zijn eigen veiligheid zit hij daar nog altijd in een bijzonder veiligheidsregime. Terecht, hij kreeg al eens een pak slaag van een medegevangene die vond dat hij voor rechter moest spelen (draait met zijn ogen). Zijn bijzondere veiligheidsregime moet elke twee maanden worden herbekeken. Op die hoorzittingen zie ik De Gelder telkens opnieuw. We hebben de gewoonte om op voorhand even met elkaar te praten. Als ik hem op die momenten iets vraag, antwoordt hij. Maar als ik niks zeg, zit hij daar gewoon. Van zijn ouders ontvang ik dezelfde signalen. Zij gaan nog wekelijks naar de gevangenis. Heel af en toe omschrijven ze dat bezoek aan hun zoon als iets wat op een normaal bezoek lijkt. Maar veel vaker is het zoeken naar een thema om de visite uit te zweten. Wat moét hij ook zeggen? Hij doet niets en maakt niets mee. Hij heeft al jaren het zonlicht op zijn gezicht niet meer gevoeld.”

“(fel) En terecht! Ik kan mij perfect inleven in hun situatie. Daarom heb ik op het proces geen enkele vraag gesteld aan de slachtoffers. Wat moest ik hen ook vragen? Ik buig het hoofd voor hen, nog altijd. Sommigen zeiden destijds vlakaf dat ze Kim De Gelder in een kerker moesten steken en de sleutel weggooien. Die mensen zeiden dat uit haat en rancune. Ik begrijp dat en wijs hen zeker niet met de vinger. Maar dat mag niet de norm worden. Vroeg of laat moet iedereen die de gevangenis ingaat de kans krijgen om eruit te komen. En als het een geïnterneerde is, moet hij minstens de behandeling krijgen waarop hij door zijn ziekte aanspraak maakt. Het probleem hier is dat men een zieke man heeft gedetineerd. Met alle gevolgen van dien.”

“Ja, in februari 2017 heeft de gevangenisdirecteur van Oudenaarde de procedure opgestart om hem te laten interneren. Door de nieuwe interneringswet kan de directie een gevangene die een gevaar is voor zichzelf of anderen alsnog laten interneren. Door die procedure heeft de Kamer ter Bescherming van de Maatschappij vier deskundigen aangeduid. Die hebben Kim De Gelder meer dan een jaar lang onderzocht. Ze moesten kijken naar zijn toestand nu. Heeft hij een ziektebeeld en, indien ja, welk? En belangrijk: geeft dit aanleiding tot internering?”

“Hun besluit is heel erg uitgesproken. Volgens de deskundigen - twee universiteitsprofessoren en twee psychiaters - is Kim De Gelder 100% puur schizofreen. Dus moet hij worden geïnterneerd. Na de presentatie van de resultaten van hun onderzoek kregen wij en het Openbaar Ministerie de kans om nog vragen te stellen aan de experts. Ik had er geen enkele. Het Openbaar Ministerie wel. Maar het ging om een vraag tot bijkomende verduidelijkingen die niet van die aard zijn dat ze de besluitvorming kunnen veranderen. Dat zou ook straf zijn: dat vier experts na uitgebreid overleg in een verslag schrijven dat hij schizofreen is, maar dat ze daarop terugkomen na enkele vraagjes van het parket. Het is nu wachten op het eindverslag.”

“Néén, enkel het Openbaar Ministerie en Kim De Gelder zelf kunnen de beslissing van de Kamer ter Bescherming van de Maatschappij aanvechten. Ik voelde op het proces dat veel burgerlijke partijen absoluut niet wilden dat De Gelder geïnterneerd zou worden. Ik snap dat niet. Nu kreeg hij levenslang. In België staat dat gelijk met 30 jaar. Binnen 5 jaar zou hij de helft van die straf hebben uitgezeten en kan hij naar de strafuitvoeringsrechtbank stappen met de mededeling: ‘Hallo, ik wil naar de vrije wereld.’ Dat wil toch niemand? En voor de doemdenkers: ik heb heus al vaker met geïnterneerden gewerkt. Uit ervaring met hen weet ik: het is geen sinecure om daar weg te geraken.”

“Dat verslag is voor de rechtbank zeker geen vodje papier. Omdat zij het zelf niet weet, heeft ze zich laten adviseren door niet één, maar vier experts. Die hebben besloten dat Kim De Gelder een ziektebeeld heeft dat moet leiden tot internering. Theoretisch kan het dat dit niet overeenstemt met de overtuiging van de rechter. Maar ik kan me niet inbeelden dat de rechtbank dat verslag niet serieus zal nemen en niet rigoureus zal volgen. De internering van Kim De Gelder wenkt.”

“Ik heb hem uitgelegd dat hij in een forensisch psychiatrisch centrum een behandeling zal krijgen die beter aansluit bij zijn ziektebeeld. Ik heb hem ook duidelijk proberen te maken dat dit in zijn belang is. Maar hij reageert op alles zo apathisch. We kunnen ons afvragen of hij eigenlijk wel iéts beseft. Dat is al tien jaar zo. Vergeet ook niet: toen Kim De Gelder destijds in de koude naar de crèche fietste, had hij veel tijd om na te denken. Toch begon hij daar aan zijn monstrueuze tocht. Ik kan me niet inbeelden dat iemand normaal zoiets aanricht. De Dendermondse burgemeester Piet Buyse verwoordde het meteen na de feiten perfect: ‘Het ondenkbare is gebeurd’, zei hij. Want je moet toch werkelijk ziek zijn om zo’n afschuwelijk plan te bedenken?”

“(knikt heftig) Onwaarschijnlijk. Ik was aan het debatteren met de onderzoeksrechter en zei dat de speurders altijd uitgegaan waren van een normale dader die erg bizarre antwoorden gaf. Ik zei dat ze de verklaring misschien hadden moeten zoeken in het feit dat hij ziek is. De Gelder stond daarop recht, schakelde mijn microfoon uit en zei dat hij niet ziek was. Tja, dat was niet gespeeld. Zo is hij écht. Een ongeleid projectiel. Ik kan het niet genoeg herhalen: Kim De Gelder was een zieke man en hij is dat vandaag nog altijd.”