Als we toelaten dat Spanje politieke tegenstanders opsluit, dan laten we andere Europese landen toe hetzelfde te doen

Dinsdag begon in Madrid het proces voor de strafkamer van het Hooggerechtshof tegen 12 Catalaanse ex-ministers, parlementsleden en de voorzitters van twee burgerbewegingen. Het proces zal drie maanden duren en wordt live uitgezonden op televisie. Er worden meer dan vijfhonderd getuigen opgeroepen. De Spaanse media noemt dit “het proces van de eeuw”. Het parket eist gevangenisstraffen van 7 tot 25 jaar. De beschuldigingen luiden rebellie, afwending van overheidsmiddelen en ongehoorzaamheid.

Aan de aanklagerszijde staan niet alleen het parket, en de advocaat-generaal van de Spaanse regering maar ook de Spaanse extreemrechtse nationalistische partij VOX. VOX is ultraconservatief katholiek, is anti-abortus, is tegen het homohuwelijk, en zet zich af tegen migranten en multiculturalisme. Maar bovenal streeft de partij naar een centralistische Spaans nationalistische staat, waar geen plaats is voor regionale bevoegdheden. Op 2 december veroverde deze partij uit het niets 12 parlementszetels in Andalusië.

Het Hof laat deze politieke partij als actieve aanklager toe in het proces. VOX zal beschuldigingen mogen uiten, getuigen oproepen, de gedaagden op de rooster leggen, en strafmaten eisen. Hiermee krijgt VOX in aanloop naar de lokale en Europese verkiezingen drie maanden lang een onbetaalbaar forum om zijn haat tegen zijn politieke tegenstanders, die geboeid voor hen worden geleid, te ventileren en electoraal maximaal uit te buiten.

Controle over de strafkamer

Dat politici worden gevangengenomen en binnen de muren van de rechtbank worden gepresenteerd aan hun verwoedste politieke tegenstanders, en zich tegenover hen moeten verantwoorden, hou je in een Europese democratische rechtstaat niet voor mogelijk. En toch gebeurt het. Alsof de voltallige Vlaamse regering in de boeien wordt geslagen, en Dries Van Langenhove zich als aanklager aan de zijde van het parket in het proces drie maanden lang tegen hen mag uitleven. VOX vordert gevangenisstraffen tot 74 jaar.

Daarnaast is ook de advocaat-generaal van de Spaanse regering in het geding. Hij weerhoudt de aanklacht van rebellie niet, maar eist toch nog gevangenisstraffen tot 12 jaar voor de overige beschuldigingen.

Het proces wordt gevoerd ten overstaan van zeven rechters, onder het voorzitterschap van Manuel Marchena. Rechter Marchena kwam in november nog in het oog van een politiekebenoemingsstorm te staan, toen de woordvoerder van de Partido Popular in een WhatsApp-bericht aan zijn partijcollega’s schreef dat “met de benoeming van Marchena de Partido Popular zich achter de schermen verzekerd weet van de controle over de strafkamer”.

Vorige week keurde de strafkamer de lijst van op te roepen getuigen goed. Opmerkelijk, bijna al de getuigen van het parket werden goedgekeurd, waaronder niet alleen meer dan 100 politiemannen van de guardia civil, maar ook ex-premier Rajoy van de Partido Popular, burgemeester van Barcelona Ada Colau, en de gewezen politiechef van de Catalaanse politie.

Met het oproepen van honderd agenten van de Guardia Civil hoopt het parket een ander beeld op te hangen van het politiegeweld in de straten van Barcelona, dat op 1 oktober 2017 de wereld rond ging. Het Hof aanvaardde vorige week ook de Nederlandse ex-premier Wim Kok als getuige. Hij was als internationaal waarnemer uitgenodigd op het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017. Dat Wim Kok al bijna drie maanden overleden is, is het Hof ontgaan.

Zo gemakkelijk ging het Hof door de getuigenlijst van het parket, zo moeilijk doet hij over de getuigenlijst van de verdediging. Onder meer de door de verdediging aangebrachte getuigen president Carles Puigdemont en de Amerikaanse filosoof Noam Chomsky, worden door de rechtbank niet aanvaard.

Carles Puigdemont en zijn vier ministers die aan de voorhechtenis ontsnapt waren door naar België uit te wijken staan niet terecht. Een van hen, minister Clara Ponsati heeft intussen haar job als professor economie terug opgenomen aan de Universiteit in Schotland. Tot ze in 2017 minister werd was ze daar al factulteitshoofd. Minister Meritxell Serret is vorig jaar door de Catalaanse regering benoemd tot de algemene afgevaardigde bij de Europese Unie, een diplomatiek ambt dat meteen ook door België werd aanvaard. Ook de twee Catalaanse parlementsleden die de wijk hebben genomen naar Zwitserland, ontspringen de dans. De Spaanse wet laat geen veroordeling bij verstek toe. Van zodra zij voet op Spaanse bodem zetten, wacht hen evenwel opsluiting en hetzelfde strafproces.

Beproefd recept

Met de gevangenzetting van de Catalaanse politici betracht de Spaanse justitie hen maximaal in hun persoon en gezin te raken. Een beproefd recept. Eerder al werd de voormalige Catalaanse president Artur Mas samen met enkele van zijn ministers en medewerkers veroordeeld tot een persoonlijke geldboete van 4,9 miljoen euro (!) voor de door het Catalaanse parlement goedkeurde en door de Catalaanse regering uitgevoerde consultatieronde in 2014. Zijn gezinswoning werd in beslag genomen en openbaar verkocht.

Vorig jaar viel de regering-Rajoy over de opeenvolgende corruptieschandalen in zijn partij. Sindsdien is de socialistische minderheidsregering van Pedro Sanchez aan de macht. Zijn Spaanse regering is nu parallel met de start van het strafproces een officiële pr-campagne gestart om de rest van Europa en de wereld er van te overtuigen dat Spanje wel een voldragen democratie en rechtstaat is, en dat het proces eerlijk zou zijn.

Maar dat andere democratieën met een langere staat van dienst zoals België, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk Carles Puidgemont, en de overige uitgeweken ministers en parlementairen niet uitlevert aan Spanje, spreekt boekdelen. Intussen hebben ook verschillende Britse leden van het Lagerhuis, waaronder ook conservatieven en drie leden van Labour, een motie ingediend dat het proces veroordeelt.

Tegelijk verwacht de Spaanse regering van de gevangen politici dat zij hun Catalaanse partijen overtuigen om deze week de begroting in het Spaanse parlement goedkeuren. Dat dit nu niet zal gebeuren, is de evidentie zelf. Met Spanje de dialoog aangaan, is moeilijk als Spanje je in de gevangenis stopt. Zonder hun steun, krijgt de Spaanse regering zijn begroting niet goedgekeurd. Na de val van Rajoy, dreigt nu ook de val van Sanchez.

Met het politieke mediaproces wordt de door de Partido Popular en VOX jarenlange opgestookte bloeddorst van het Spaans nationalisme tegen het Catalaanse regionalisme gestild, maar het beeld van Spanje als stabiele, democratische rechtstaat ligt in de rest van de westerse wereld aan diggelen.

Als dit proces tot gevangenisstraffen leidt, dan staat de Spaanse rechtstaat zelf in de beklaagdenbank. Want als we toestaan dat Spanje politieke tegenstanders opsluit, dan laten we andere Europese landen toe om hetzelfde te doen.