Direct naar artikelinhoud
Achtergrond

Rutger Bregman gaat opnieuw wereldwijd over de tongen. Wat heeft hij dat zo aanslaat?

De man die de elites een geweten schopt
Beeld Hollandse Hoogte / Marco Okhuizen

Opnieuw gaat Rutger Bregman de wereld rond. Een maand nadat hij in Davos de rijke elite de mantel uitveegde, gaat de Nederlandse historicus opnieuw viraal met een filmpje waarin hij een Fox News-presentator doet ontploffen. Wat heeft Bregman dat zo aanslaat?

“Why don’t you go fuck yourself?” De woorden waren eruit voor Fox News-presentator Tucker Carlson er erg in had. Zo geïrriteerd was hij door Bregman. De presentator van de rechtse nieuwszender interviewde de Nederlander naar aanleiding van diens opgemerkte optreden op het World Economic Forum in Davos vorige maand. Daar veegde hij de aanwezigen de mantel uit door te zeggen dat ze het voortdurend over filantropie hadden, maar beter eerst eens eerlijk hun belastingen zouden betalen. “Taxes, taxes, taxes!”, herhaalde Bregman verschillende keren.

Het gesprek met Carlson liep al snel helemaal uit de hand. Zeker toen Bregman erop wees dat Fox News een van de grootste voorstanders is van lage belastingen voor de rijken

Zijn boodschap werd wereldwijd opgepikt, en overal mocht de Nederlander zijn verhaal gaan doen. Ook bij Fox News dus. Maar het gesprek met Carlson liep al snel helemaal uit de hand. Zeker toen Bregman erop wees dat Fox News een van de grootste voorstanders is van lage belastingen voor de rijken. Toen hij zijn pijlen niet enkel op Fox-eigenaar en steenrijk mediamagnaat Rupert Murdoch richtte, maar ook op Carlson zelf – “Je bent een miljonair, betaald door miljardairs” – was de maat voor de presentator vol. “Je bent een idioot”, beet hij Bregman toe. “Why don’t you go fuck yourself?”

Het interview werd uiteindelijk niet uitgezonden door Fox News. Bregman maakte de beelden zelf wereldkundig. “Omdat ik denk dat het belangrijk is om te blijven praten over de corrumperende invloed van geld in de politiek”, legt hij uit op Twitter. Het filmpje werd meteen gretig gedeeld. Het is op zowat elke nieuwssite te zien.

Duidelijke signatuur

Wat heeft Bregman dat zo aanslaat? Een eerste verklaring voor zijn online succes, is Bregmans inhoudelijke kracht. In Nederland is de amper 30-jarige historicus een van de vaste journalisten van het online nieuwsplatform De Correspondent, al jaren een vooraanstaande stem in het maatschappelijke debat. Een van zijn stokpaardjes is het basisinkomen. Zijn boek daarover, Gratis geld voor iedereen, werd in 2014 gepubliceerd en werd sindsdien in meer dan dertig talen vertaald. Dat was ook de reden waarom hij in Davos was uitgenodigd. “Hij slaagt erin het debat aan te zwengelen”, zegt VUB-politicoloog Dave Sinardet.

Bregman is dan ook geen traditionele journalist. Hij schrijft vanuit een bepaalde visie. “Hij kiest een kant in zijn verhaal. Hij is niet de traditionele, objectieve journalist, maar houdt echt een pleidooi voor dat basisinkomen”, zegt Yael de Haan, lector crossmediale kwaliteitsjournalistiek aan de Hogeschool Utrecht.

‘Journalisten die zo’n duidelijke signatuur hebben, kunnen een eigen merk worden’
Yael de Haan, lector crossmediale kwaliteitsjournalistiek Hogeschool Utrecht

“Journalisten die zo’n duidelijke signatuur hebben, kunnen een eigen merk worden”, schetst De Haan. Denk bijvoorbeeld aan Joris Luyendijk, de Nederlandse journalist die met zijn boeken over het Midden-Oosten en de Londense City zowat uitgroeide tot dé expert ter zake, wiens mening op den duur over eender welk thema werd gevraagd.

Bovendien spreekt Bregmans boodschap ook aan. “Dat er veel rijken zijn die niets inzitten met het klimaat en vooral zo weinig mogelijk belastingen willen betalen, is iets wat tegemoetkomt aan wat veel mensen in hun onderbuik voelen”, zegt expert politieke communicatie Reinout Van Zandycke. “Maar zij kunnen dat niet zo goed verwoorden en krijgen natuurlijk ook niet zo’n forum als Bregman.”

Twitter bericht wordt geladen...

Soms op en soms over het randje

Bregman is een product van een nieuwe generatie, die op een andere manier communiceert. “Het is niet de oude, stoffige politicus die in de salons het woord neemt. Bregman spreekt vol passie, zegt zaken die op het randje zijn, en er soms zelfs wat over”, zegt Van Zandycke. Ook de oprechte emotie waarmee Bregman zijn betoog houdt, draagt bij tot het succes. “Het is inhoudelijk sterk, maar het is ook zeer emotioneel gebracht: er zit woede in, en die herkennen mensen. Emotie wordt veel makkelijker herkend en opgepikt dan inhoudelijke argumenten. Dit is een ideale combinatie van beide”, meent Van Zandycke.

Bregman heeft ook lak aan regels. Dat bleek zowel in Davos, waar zijn roep om belastingen bijna als een olifant in een porseleinkamer werd gezien, als op Fox News. Het gebeurt immers niet elke dag dat iemand tijdens een interview de zender in kwestie aanvalt. “Hij gaat tegen de gevestigde orde in, zegt De Haan.

In beide gevallen legde Bregman zaken bloot die doorgaans niet worden benoemd. Fox News was van plan zijn kritiek en Carlsons daaropvolgende scheldpartij eenvoudigweg dood te zwijgen. Maar daar dacht Bregman dus anders over. En dat kunnen heel wat mensen wel smaken. “Het publiek krijgt via dat filmpje inzicht in hoe het er in zo’n talkshow echt aan toegaat. Hoe open de journalistiek ook probeert te zijn, het blijft voor veel mensen toch iets onbekends: hoe werkt een redactie precies? Hoe gaat het er achter de schermen aan toe?”, zegt De Haan.

Effect

Vraag is wat je bereikt met dergelijke filmpjes. Scoort Bregman niet vooral punten bij gelijkgestemden, in dit geval: hoogopgeleiden aan de linkerzijde van het politieke spectrum? De rechterzijde zal hij volgens Van Zandycke inderdaad niet overtuigen. Maar dit soort filmpjes kan volgens hem wel een trigger vormen voor mensen die zich in het politieke centrum bevinden en nog twijfelen. “Eén filmpje zal het verschil niet maken. Maar als er geregeld media-optredens en filmpjes komen, dan kan je wel degelijk een effect genereren bij degenen die twijfelen.”