Politieke crisis in Canada kan exit van premier Justin Trudeau betekenen

Jody Wilson-Raybould, die door premier Justin Trudeau in 2015 werd benoemd tot minister van Justitie, beweert dat Trudeau en zijn team intense druk op haar uitoefenden om tot een schikking te komen met ingenieurs- en constructiebedrijf SNC-Lavalin, in plaats van het bedrijf voor de rechter te laten verschijnen. De firma zou tussen 2001 en 2011 voor 36 miljoen euro smeergeld betaald hebben aan Libische overheidsmedewerkers om er contracten binnen te halen.

Tijdens een getuigenis voor het Canadese parlement lichtte Wilson-Raybould toe dat elf leden van Trudeau’s kabinet, het secretariaat van het federaal kabinet en van het kabinet van minister van Financiën Bill Morneau haar contacteerden met de vraag om zich met de zaak te bemoeien. Daarbij zouden ook vermomde bedreigingen geuit zijn, die volgens haar uiteindelijk werden waargemaakt toen ze in januari werd overgeplaatst naar het ministerie van Veteranenzaken, een stap die ze als een degradatie beschouwt uit vergelding omdat ze niet wilde ingaan op hun verzoeken. Op 12 februari stapte Wilson-Raybould op.

Onder andere Trudeau’s vertrouwenspersoon en secretaris Gerald Butts nam in het licht van de beschuldigingen al ontslag.

SNC-Lavalin heeft zijn hoofdzetel in Montreal, hoofdstad van Quebec. Als het bedrijf veroordeeld wordt in de corruptiezaak, dan zou dit betekenen dat het bedrijf tien jaar lang niet meer mag bieden op openbare aanbestedingen. De premier zou erop gewezen hebben dat dit mogelijk een verlies van jobs met zich kan meebrengen en dat het zijn partij stemmen kon kosten in Quebec. 

De Canadese provincie Quebec speelt een sleutelrol in de Canadese federale verkiezingen, die dit jaar zullen plaatsvinden in oktober. Wanneer de Liberalen – de partij van Justin Trudeau – winnen in Quebec, winnen ze normaal gezien de meerderheid in het parlement. Als ze verliezen, lijden ze een erg pijnlijke verkiezingsnederlaag.

Maandag deelde minister Jane Philpott mee dat ze opstapte omdat haar positie “onhoudbaar” geworden was wegens “ernstige bezorgdheden” omtrent de zaak. Philpott staat aan het hoofd van de Treasury Board, het kabinet dat de fiscale operaties van de overheid beheert.

“Ik moet me aan mijn kernwaarden, mijn ethische verantwoordelijkheden en grondwettelijke verplichtingen houden. Handelen volgens de eigen principes kan een kost met zich meebrengen, maar ze laten varen is een grotere kost”, schreef ze in de aankondiging van haar ontslag. “Helaas heb ik het vertrouwen verloren in de manier waarop de regering deze zaak heeft aangepakt en hoe ze heeft gereageerd op de aangekaarte problemen.”

De Canadese Conservatieven eisen dat Trudeau opstapt. Volgens partijleider Andrew Scheer heeft de premier niet langer de “morele autoriteit” om te regeren. Jagmeet Singh, leider van Canada’s derde grootste partij NDP, dringt erop aan dat de zaak tot op de bodem wordt uitgespit en sluit eveneens niet uit dat Trudeau zal moeten ontslag nemen.

De commissaris voor Ethiek van het Canadese parlement onderzoekt nu of er sprake is van belangenvermenging door Trudeau en zijn medewerkers in de zaak SNC-Lavalin. Wilson-Raybould gaf tijdens haar getuigenis aan dat ze niet verwacht dat de wet geschonden werd, maar dat het kabinet van Trudeau wel ongepast handelde.

In een reactie op Wilson-Rayboulds getuigenis voor het parlement deelde premier Trudeau mee dat hij het “volledig oneens” is met haar relaas van de feiten. “Ik blijf erbij dat mijn medewerkers en ikzelf me altijd gepast en professioneel gedragen hebben”, zei hij woensdag.

“We hebben het recht om onenigheden en debat te hebben”, zei hij maandag na het ontslag van Philpott, dat hij naar eigen zeggen “betreurt”.

Zelfs als er inderdaad geen bewijs wordt gevonden voor belangenvermenging, kan het huidige schandaal echter roet in het eten gooien voor Trudeau’s herverkiezing in oktober 2019. Hij werd in oktober 2015 voor de eerste keer verkozen tot premier van Canada na een kiescampagne waarin transparantie, gendergelijkheid en verzoening met Canada’s inheemse volkeren centraal stonden.