Direct naar artikelinhoud
Fraude

Creatief met zonnepanelen: proces miljoenenfraude tegen 'zonnekoning' gaat van start

Patrick Decuyper was medeoprichter van de zonnepanelengroep Enfinity.Beeld Yann Bertrand

Sinds de subsidies voor de zonnepanelen zijn afgeschaft, nam de fraude in de sector een hoge vlucht. Keuringsverslagen werden vervalst en facturen geantidateerd. De totale fraude die stilaan aan de oppervlakte komt, loopt in de tientallen miljoenen euro. Een van de hoofdrolspelers, ‘zonnekoning’ Patrick Decuyper, verschijnt nu voor het gerecht.

Vandaag start het proces van ‘zonnekoning’ Patrick Decuyper. Dat is de oprichter van Enfinity, het bedrijf dat de meeste zonnepanelen op Vlaamse daken plaatste. Naast het bedrijf en diens oprichter moeten nog een tiental andere verdachten – zowel personen als bedrijven – verschijnen voor de Brusselse kamer van inbeschuldigingstelling. Onder meer ook BTV (Technisch Bureau Verbrugghen), een van de grootste keuringsbedrijven. Volgens het Openbaar Ministerie waren ze allen betrokken bij een grootschalige fraude met Vlaamse groenestroomcertificaten.

Zonnepanelen waren een decennium geleden hét hebbeding van de Vlaming. Wie zonnepanelen installeerde, kreeg daar stevige subsidies voor, in de vorm van zogeheten groenestroomcertificaten. Dat was een systeem om mensen aan te zetten om te investeren in hernieuwbare energie. Per 1.000 kilowattuur geproduceerde energie had men recht op een certificaat, waar een vergoeding tegenover stond. In het verleden tot wel twintig jaar lang. Het waren de energieleveranciers die de certificaten opkochten van de netbeheerders, maar door een onevenwicht in vraag en aanbod ontstond al snel een overaanbod.

In 2010 was één groenestroomcertificaat per duizend kWh 350 euro waard. Al snel werd duidelijk dat de bandbreedte van die subsidie te royaal was. Dus moest de politiek – in casu Freya Van den Bossche (sp.a) – terugkeren op haar stappen. In de eerste helft van 2011 was zo’n certificaat nog maar 330 euro waard, vanaf de zomer 2011 was dat al herleid tot nog maar 240 euro per certificaat. Zo werd stapsgewijs verder afgebouwd, tot de subsidie in 2014 finaal werd afgeschaft. Het hele dossier was een financieel fiasco. Door de aanvankelijke oversubsidiëring rezen grootschalige zonnepanelenparken als paddenstoelen uit de grond en de markt werd overspoeld met groenestroomcertificaten. Die subsidieregeling deed de factuur ontsporen en sloeg een gat van zowat twee miljard euro.

Dat de gulle subsidies de poort openzetten richting misbruik, stond in de sterren geschreven

De elektriciteitsfactuur die vandaag bij de consument in de bus valt, heeft nog maar weinig te maken met een billijke vergoeding voor het elektriciteitsverbruik, maar is in wezen een verkapte belastingbrief, met allerhande taksen en toeslagen. Eurostat berekende de kosten door de stroomprijs samen te tellen met de netwerkkosten, waaronder distributie en transport. Ook de btw-tarieven zitten mee in de berekening. Zo betalen Belgische gezinnen zo’n 28 eurocent per kilowattuur elektriciteit. Ter vergelijking: het Europese gemiddelde bedraagt zo’n 20 eurocent. Volgens de Vlaamse energieregulator Vreg wordt de hoge prijs mee bepaald door kosten die de netbeheerders moeten maken. De befaamde groenestroomcertificaten alleen zouden zo goed zijn voor zo’n 15 procent van de totale elektriciteitsprijs.

Het afschaffen van de subsidies was bijgevolg noodzakelijk, al deed zich dat ook snel voelen. In 2012 waren de investeringen in zonnepanelen – na een piek in 2011 – compleet in elkaar gestuikt door het ingrijpen in het te dure systeem. Dat de gulle subsidies de poort openzetten richting misbruik, stond ook in de sterren geschreven. De zaak-Enfinity is dan ook niet uniek, wel exemplarisch voor de creativiteit waarmee bedrijven, consumenten en investeerders poogden het aangepaste subsidiebeleid een voetje te lichten.

Hype

Patrick Decuyper (48) richtte Enfinity op in 2005 met zijn studievriend Gino Van Neer. Hun bedrijfsvisie was even simpel als subliem. Ze overtuigden grote bedrijven om hun daken te verhuren en deze vol te stouwen met zonnepanelen. Dat de Vlaamse regering met subsidies strooide, was ook de zakenman in Decuyper niet ontgaan. In amper vier jaar tijd klom de omzet van Enfinity van 200.000 euro naar liefst 240 miljoen. Decuyper kreeg z’n officieuze bijnaam de ‘zonnekoning’ en de officiële titel van ‘beste jonge ondernemer ter wereld’ door de ngo Junior Chamber International.

Maar het feest was te mooi om te blijven duren, en in 2010 kwam aan de hype abrupt een einde. De Chinezen overspoelden de markt met goedkopere zonnepanelen, de overheden schroefden de subsidies drastisch terug, de inkomsten kelderden. Enfinity moest buitenlandse filialen sluiten en mensen ontslaan. Zelf moest Decuyper opstappen als CEO. Hij bleef wel aandeelhouder en bestuurder, maar kon het bedrijf dat overladen was met schulden niet redden.

Het werd in 2013 voor een symbolische euro verkocht aan een Amerikaans consortium rond concurrent SunEdison. Al dook het duo Decuyper-Van Neer enige tijd later weer op als aandeelhouders. Tussendoor speelde Decuyper ook nog een dubieuze rol in de voetbalwereld, met het versjacheren van clubs en stamnummers. Sinds begin dit jaar leidt Decuyper SK Ronse, de voetbalclub van zijn geboortestad.

Er is meer dan 13 miljoen euro gemoeid met de fraudezaak. Patrick Decuyper heeft de aantijgingen steeds ontkend

Maar er was meer aan de hand dan een verkeerd gelopen investeringsplan, wist de Vlaamse regulator Vreg, die het Brusselse gerecht al in juli 2012 tipte over mogelijke fraude bij Enfinity. Het bedrijf had zonnepanelen geplaatst op tal van daken, voornamelijk in het zuidwesten van het land. De regio rond Waregem stond vol met Enfinity-zonnepanelen. Van de Balta-fabriek in Oudenaarde, over de magazijnen van houtgroep Cras in Deerlijk tot het hoofdkantoor van de tapijtengroep Associated Weavers in Ronse.

Volgens een gerechtelijk onderzoek zou evenwel zijn gefoefeld met het tijdstip waarop die zonnepanelen in gebruik zijn genomen. In de aanvragen voor de groenestroomcertificaten stond te lezen dat de zonnepanelen al in 2010 in dienst waren genomen, terwijl de installaties op dat moment nog in opbouw waren en pas het jaar nadien volledig klaar waren. Met de trapsgewijze afbouw van de vergoeding per certificaat was het tijdstip van ingebruikname van groot belang voor de subsidies per certificaat. En voor de investeerders maakte dat – wegens de omvang van de daken – financieel een wereld van verschil. Om over het tijdstip te kunnen liegen, zijn volgens het gerecht onder andere keuringsverslagen vervalst. De keurder zou ook facturen hebben opgesteld voor inspecties die nooit plaatsvonden. Er is meer dan 13 miljoen euro gemoeid met de fraudezaak, weet zakenkrant De Tijd, en dat bedrag werd ons ook bevestigd. Decuyper heeft de aantijgingen steeds ontkend.

Jacht op fraudeurs

Zoals gezegd is de zaak-Enfinity niet uniek. Er duiken her en der soortgelijke verdachtmakingen en onderzoeken op. Zo ligt ook het Bilzense industriële zonnepanelenpark Mobility Center van Bruno Invest overhoop met de autoriteiten, om krek dezelfde reden. Het krijgt zo’n 4 miljoen euro minder subsidie. Dat heeft de Ondernemingsrechtbank in Hasselt beslist. De installatie met maar liefst 12.852 zonnepanelen had aan de geldende tarieven van 330 euro per certificaat toen het werd gebouwd uitzicht op een gegarandeerde opbrengst van 847.110 euro per jaar. Of een totaalbedrag van bijna 17 miljoen euro over de looptijd van 20 jaar. 

De installatie in Munsterbilzen werd gekeurd door een erkend bureel, maar ook hier zijn twijfels gerezen over de correctheid van die keuring. Volgens de Vreg was driekwart van de installatie nog niet aangesloten op het moment van de keuring, en net voordat de subsidie werd verlaagd van 330 tot 240 euro per groenestroomcertificaat. Voor de installatie betekent dat over de subsidielooptijd van 20 jaar ruim 4 miljoen euro minder inkomsten dan gepland. Eigenaar Bruno Invest overweegt om in beroep te gaan. Ook in Wallonië zorgde de handel in groenestroomcertificaten voor soortgelijke financiële katers.

In 2017 bedroeg de energiefraude in Vlaanderen ruim 95 miljoen euro. Waarvan tot 93 miljoen euro fraude met groenestroomcertificaten voor zonnepanelen

Netbeheerders Infrax en Eandis, inmiddels gefuseerd tot Fluvius, beschikken sinds vorig jaar over extra bevoegdheden om dergelijke energiefraude doeltreffender aan te pakken. Sinds 1 april is er een nieuw fraudedecreet en voeren de distributienetbeheerders de jacht op fraudeurs op. Ze kregen daarvoor, dankzij een decreetswijziging, meer bevoegdheden en er zijn boetes van 150 tot 20.000 euro. En dat lijkt te lonen. Vorig jaar kon Eandis alleen al zo’n 732.485 euro onterecht geïnde subsidies via groenestroomcertificaten recupereren. In 2017 was dat bedrag slechts 437.293 euro. “Die bedragen zijn effectief gerecupereerd door de vaststellingen van Eandis”, verklaart woordvoerder Björn Verdoodt. “In de komende weken zullen we ook zicht hebben op de bedragen van Infrax.”

De eigenlijke fraude is evenwel een pak groter. In 2017 bedroeg de totale energiefraude in Vlaanderen meer dan 95 miljoen euro. Maar het bedrag van de fraude met groenestroomcertificaten voor zonnepanelen haalt de grootste hap uit dat budget weg. In 2017 werd er voor maximaal 93 miljoen euro gefraudeerd met die certificaten. Vaak gaat het dus om gesjoemel met de datum van de installatie om hogere bedragen binnen te rijven. Er lopen nog acht dossiers. “Dat is het bedrag dat via juridische weg is vastgelegd”, aldus Verdoodt. “Omdat die certificaten een lange looptijd hebben, is dat het bedrag dat de overheid dus niet moet uitkeren, maar dat ze anders wel had moeten betalen.”

Stilstand

Intussen kwamen op de daken van Vlaamse woningen vorig jaar 7 procent minder nieuwe zonnepanelen terecht dan in 2017. Dat blijkt uit cijfers van ODE Vlaanderen, de Organisatie van Duurzame Energie, die de sector van fotovoltaïsche zonnepanelen overkoepelt. De stilstand van de groei is een streep door de rekening van de Vlaamse regering. Die moet tegen 2030 het doel halen van 6.700 MW aan geïnstalleerde zonnepanelen, terwijl de totale capaciteit nu op 2.738 MW ligt.

Zeggen dat die stilstand te wijten is aan het geknoei met de groenestroomcertificaten zou overdreven zijn. Maar het is een schoolvoorbeeld van het gebrek aan langetermijnvisie van de overheid in haar energiebeleid. Dat de hele kwestie al tot het ontslag van minister Annemie Turtelboom (Open Vld) leidde, omdat ze de factuur voor groene stroom correct wilde doorrekenen aan de consumenten, maakt het verhaal extra gevoelig. Zeker in deze tijden van klimaatbrossers.