‘Yesterday’ doet de Beatlemania even herleven: “Als we verliefd zijn op een rockster, voelt dat voor ons brein hetzelfde als een écht lief hebben”

Voor The Beatles zelf was het destijds niet anders: gingen ze optreden, dan was de zaal steeds uitverkocht. Jonge meisjes waren stapelverliefd op hen en jonge mannen wilden hen zijn. Ook vandaag nog behangen jongen hun kamer met posters van hun favoriete idool. Denk maar aan Ed Sheeran, die toevallig ook in de film ‘Yesterday’ te zien is. Zo’n verliefdheid op een celebrity heeft meer substantie dan je zou denken. 

“We hebben nood aan een groepsgevoel, iets om te volgen en iets om in te geloven”, legt psychologe Zoe Fraade-Blanar uit, auteur van het educatieve boek ‘Superfandom’, waarin ze uitlegt waarom mensen zich zo intiem verbonden voelen met supersterren die ze eigenlijk voor geen meter kennen. Het is volgens haar helemaal niet opmerkelijk, maar een logisch fenomeen dat zich voordoet in ons brein. Meestal is het zelfs erg gezond voor je. 

“Wanneer we enorm fan zijn van iemand, gebruiken we hetzelfde deel van onze hersenen als wanneer we deelnemen aan georganiseerde religie. Gezamenlijk iets aanbidden geeft ons een goed gevoel. Want als we bij een groep horen en we voldoen aan de waarden en normen van die groep, voelen we ons minder alleen. We voelen ons dan zelfs veel gelukkiger.” Gezien er echter steeds minder mensen in het moderne tijdperk nog gelovig zijn, keren we ons naar andere ‘goden’, namelijk van de Hollywood-variant. 

In het licht van ‘Leaving Neverland’, de documentaire over het vermeende kindermisbruik van Michael Jackson, lijkt de ‘King of Pop’ langzaam maar zeker van zijn troon te vallen. Toch blijven superfans als een blok achter hem staan, ongevoelig aan de gruwelijke beschuldigingen aan het adres van hun grote held. Dat is normaal, zo blijkt uit onderzoek, want in het brein van een superfan heeft een idool een even belangrijke status als een beste vriend, een familielid of God. 

Michael Jackson was misschien wel de laatste échte ultra-superster ter wereld. Door miljoenen fans werd hij op handen gedragen. “In het brein van superfans zijn sterren haast écht een god, of toch iets heel vergelijkbaars”, klinkt het. Geen wonder dus dat vele fans het zo moeilijk hebben om zelfs maar de mogelijkheid te overwegen dat Jackson kinderen mishandelde. Want als dat waar is, wat betekent dat dan voor hun wereldbeeld? “Een idool dat van zijn voetstuk valt, dat heeft gevolgen voor de fans, zowel fysiek als mentaal.” 

_{(lees verder onder video)}

Onderzoek wijst namelijk uit dat wanneer we superfan zijn van iemand, we niet alleen gelukkiger zijn, maar ook over het algemeen minder vatbaar voor depressie. Daarnaast zijn mensen die ‘celebrities’ op de voet volgen ook fysiek gezonder. “Dat groepsgevoel, die liefde voor een persoon, dat maakt een enorme stroom aan dopamine los in ons lichaam”, legt Fraade-Blanar uit. “Dat is in de volksmond bekend als ‘het gelukshormoon’. Het is vergelijkbaar met heroïne snuiven. We krijgen er een high van.” Tijdens ontmoetingen met de ster in kwestie, of het bezoeken van een concert, bereikt die dopamine- en adrenaline-stroom een hoogtepunt. Je ziet het op elke concertvideo: fans die tot tranen toe ontroerd zijn door het zien van hun idool of het horen van hun favoriete liedje. “Het is net als een bedevaartstocht. Fans putten er kracht uit, ze krijgen energie en zijn helemaal opgeladen na zo’n show.”

En net als een echte verslaafde gaan superfans altijd terug voor hun kick, soms zelfs tot ze alles over hun idool weten, hun hele kamer volhangt vol posters en ze dus opstaan en gaan slapen met hun favoriete ster. “Ken je dat gevoel wanneer je zodanig fan van iemand bent dat het haast lijkt alsof je hen persoonlijk kent? Ook dat is neurologisch verklaarbaar. Ons brein kent het verschil namelijk niet tussen een ingebeelde vriendschap en een echte. Nee, dat is geen grapje. Wanneer je dankzij media, video, muziek, enzoverder het gevoel krijgt dat je close bent met een persoon die je eigenlijk niet kent, dan maak je je brein wijs dat je die persoon wél degelijk kent.” 

En onze hersenen geloven het maar al te graag, want zulke gevoelens zijn in feite heel goed voor ons lichaam. We worden er allemaal alleen maar beter van.” Tenminste, zo lang er geen ‘Leaving Neverland’-toestanden aan het licht komen. 

Wanneer de integriteit van een superster in gevaar komt, mag je er zeker van zijn dat hun gevolg, beter bekend als een ‘fandom’, dat niet zomaar zal laten passeren. Meestal hebben die fans ook een specifieke verzamelnaam, om hun groepsgevoel te versterken. “Het is meer dan alleen samen iets leuk vinden, het is een gemeenschap, een familie”, zegt Fraade-Blanar. En wanneer iemand hun ‘leider’ aanvalt, voelt dat alsof iedere persoon in die groep persoonlijk wordt aangevallen.

Je kan geen verkeerd woord over Beyoncé zeggen, of haar zogenaamde ‘Beehive’ schiet in actie om hun ‘Queen B’ bij te staan. De Britse zanger Ed Sheeran heeft dan weer de ‘Sheerios’ als trouwe achterban. Justin Bieber heeft een indrukwekkend legertje ‘Beliebers’ achter zich - een leuke woordspeling op ‘Bieber’ en ‘believer’, maar ook een naam die het religieuze aspect van het superfandom duidelijk zwart op wit zet.

Moderne fans ervaren het gevoel dat ze hun idool persoonlijk kennen nog sterker dan ten tijde Michael Jackson, want via sociale media zoals Instagram en Twitter delen sterren elke dag foto’s uit hun persoonlijke leven. Sommigen, zoals popster Taylor Swift, reageren zelfs regelmatig op de online berichten van hun fans. Die laatste speelt zo bijzonder slim in op de psychologie van het fan-zijn. 

_{(lees verder onder de foto)}

Haar adorerende ‘Swifties’ hebben toegang tot een speciale app, waarmee ze met Taylor kunnen chatten. Daarnaast organiseert ze speciale mini-concertjes bij haar thuis, waarop ze haar meest prominente superfans uitnodigt. Dat huiselijke, benaderbare imago zorgde ervoor dat Swift zelfs op haar laagste punt haar fans achter zich kon houden. Toen Kim Kardashian haar betrapte op een grove leugen en daar ook nog eens het bewijsmateriaal voor kon aanleveren, had dat haar ondergang kunnen zijn. Swift beweerde namelijk dat Kims man Kanye West de lyrics ‘I think me and Taylor might still have sex, I made that bitch famous’ zonder haar toestemming op zijn album had opgenomen. Uit een telefoongesprek gedeeld door Kardashian bleek het tegendeel: op de band is perfect te horen dat Swift haar toestemming geeft. Waar de wereld haar tot ‘verraderlijke slang’ wilde bombarderen, vochten de Swifties onverschrokken terug met de #IStandWithTaylor-beweging. 

_{(lees verder onder tweets)}

Het resultaat zagen we een jaar geleden op de veelzeggende ‘Reputation’-tournee van de popzangeres, waar ze optrad met een tien meter hoge opblaasbare slang achter zich. Krachtiger dan ooit, met de gillende fans nog steeds aan haar voeten. 

Lady Gaga heeft een geweldig jaar achter de rug, met een Oscarnominatie voor ‘beste actrice’ en als winnares van de Oscar voor ‘beste originele lied’. Maar al lang daarvoor won ze de harten van vele trouwe fans. Met haar excentrieke kledingstijl en uitgesproken voorliefde voor minderheidsgroepen, of gewoon iedereen die zich ooit buitengesloten voelde door de rest van de maatschappij, werd ze in een mum van tijd omgedoopt tot ‘Mother Monster’. Het icoon van alle buitenstaanders. Haar fans, die zich ‘Little Monsters’ noemen, volgen haar advies op alsof het kwam van hun eigen moeder. “We zoeken naar rolmodellen, iemand om naar op te kijken, dat is normaal”, aldus Fraade-Blanar. “Zeker wanneer er andere goede rolmodellen in ons leven ontbreken.” 

“Wie zich uitgesloten voelt gaat op zoek naar een plaats waar ze thuishoren,” legt ze uit. “Onze zogenaamde parasociale relaties met idolen kunnen een oplossing zijn voor dat probleem, een plaats van rust en liefde. Of het nu gaat om een beroemde wereldster of een influencer op Instagram of YouTube, onze affectie tegenover onze idolen is oprecht. Net zoals, jammer genoeg, ook ons gebroken hart als hen iets overkomt.”