Eerste moderne mensen in Europa hadden grotere ecologische voetafdruk dan neanderthalers

De resultaten staan te lezen in het wetenschappelijk tijdschrift Scientific Reports. “Voor het onderzoek werden onder meer botten van neanderthalers, moderne mensen en dieren gebruikt die gevonden werden in de grotten van Spy en Goyet in de provincie Namen”, vertelt paleontoloog Mietje Germonpré, die samen met haar collega Patrick Semal bij het onderzoek betrokken was. “De resten werden tussen 100 en 150 jaar geleden opgegraven en worden bijgehouden in onze collectie.”

Wetenschappers vragen zich al heel lang af waarom de neanderthalers 40.000 jaar geleden verdwenen en de homo sapiens alleenheerser werden. En of dat iets te maken gehad kan hebben met verschillen in eetpatronen en mobiliteit. De nieuwe studie gooit daar nieuw licht op.


Ze toont aan dat de twee mensensoorten hetzelfde aten – vooral mammoet en rendier, maar af en toe ook een wolharige neushoorn, een holenbeer, een bizon of een paard – maar dat ze met een andere intensiteit joegen en in een gebied dat niet even groot was. Zo joeg de moderne mens veel meer en in een veel groter gebied dan de neanderthaler. Resultaat was dat de mammoetpopulaties – die stabiel bleven toen de neanderthaler het nog voor het zeggen had in onze streken – drastisch begonnen af te kalven toen de moderne mens op het toneel verscheen.

De ontdekking werd gedaan op basis van de analyse van koolstof- en stikstofisotopen in het botcollageen. Zo wilden de wetenschappers achterhalen wat mens en dier aten. Ze zagen aan de isotopensamenstelling van de grazers dat de mammoetpopulatie nog op peil was ten tijde van de neanderthalers, maar dat dit veranderde toen de moderne mens zijn opwachting maakte.

“Homo sapiens joegen veel intensiever op mammoeten. We zien dat de menselijke invloed op het ecosysteem groter werd zodra de moderne mens zich in Europa gevestigd had. De mammoetpopulaties begonnen te lijden onder de bejagingsdruk en de paarden namen de ecologische niche van de mammoeten in”, aldus Germonpré.

Aan de hand van het isotoop van zwavel in het botcollageen – die zegt hoe de ondergrond was samengesteld – kon achterhaald worden of mens en dier lokaal waren of van elders kwamen.

De neanderthalers van Spy bleken ter plaatse te blijven en in de directe omgeving van hun vindplaats te jagen. Die van Goyet gingen buiten hun lokale ecosysteem en kwamen dus uit een andere regio. Bij allebei ging het echter om homogene groepen met weinig individuele verschillen.

De moderne mensen van Goyet hadden onderling wél verschillen in hun verplaatsingsgeschiedenis. De onderzoekers vermoeden dat de moderne mens een gevarieerder en sterker regionaal netwerk had. “Het lijkt erop dat individuen zich bij andere groepen aansloten en zo meer ideeën konden uitwisselen. Misschien was dat wel het belangrijkste wat moderne mensen voor hadden op neanderthalers”, klinkt het nog.