Londen krijgt nog één kans op een ordelijke brexit
Een getergde EU draait het Verenigd Koninkrijk de duimschroeven aan over de brexit. Londen krijgt volgende week nog één kans op een ordelijk vertrek uit de Europese Unie vóór de zomer. Stemt het Britse Lagerhuis die kans opnieuw weg, dan dreigt een harde, chaotische brexit of dermate lang uitstel dat het vertrek op losse schroeven komt te staan.
Donderdag rond middernacht, uren later dan verwacht, kwamen de getergde Europese regeringsleiders met hun antwoord op het verzoek van premier May om de geplande brexitdatum van volgende week (29 maart) door te schuiven naar 30 juni. Ze kreeg haar zin niet. De leiders waren bereid tot uitstel tot 22 mei, mits het Lagerhuis volgende week instemt met het brexitakkoord. Gebeurt dat niet, dan krijgt Londen tot 12 april om te beslissen of het die dag zonder akkoord uit de Unie stapt (harde brexit) dan wel lang uitstel aanvraagt onder voorwaarde dat het dan meedoet aan de Europese verkiezingen (23-26 mei). Dat laatste wilde May koste wat kost voorkomen.
“Er is in elk geval voorkomen dat we volgende week een ongeluk krijgen”, zei de Nederlandse premier Mark Rutte na afloop van het overleg met zijn collega’s. EU-president Donald Tusk toonde zich opgelucht dat ook nu nog – na twee jaar even moeizame als frustrerende onderhandelingen met Londen – de partijen bereid zijn elkaar tegemoet te komen.
Hard ondervraagd
Bij aankomst in Brussel werd premier May gisterenmiddag anderhalf uur lang door haar EU-collega’s bevraagd over haar verzoek tot uitstel van de brexitdatum met drie maanden. Overtuigende antwoorden bleven uit. Zo kon May niet duidelijk maken waarom het Lagerhuis dit keer wel “ja” zou zeggen tegen het brexitakkoord dat het twee keer eerder heeft verworpen. Ook weigerde May antwoord op wat haar plan is als de stemming opnieuw op een nederlaag voor haar zou uitdraaien. Ze merkte op dat de EU altijd op het allerlaatste moment toch wel met een oplossing komt. “Ze heeft geen plan-B, ze had geen Plan-A”, concludeerde een diplomaat.
Getergd door haar nietszeggendheid – die naadloos aansloot op de frustratie van bijna twee jaar brexitonderhandelingen – besloten de leiders het Verenigd Koninkrijk voor het blok te zetten. Geen van leiders had er trek in volgende week opnieuw naar Brussel te komen omdat een dag voor de brexitdatum het Lagerhuis nog steeds te verdeeld was voor een besluit.
Verschillende voorstellen met steeds andere deadlines gingen over tafel, pas na zes uur bereikten de leiders een voor iedereen aanvaardbaar compromis. Het debat over hoe de EU zich moet opstellen tegenover China – volgens veel leiders en EU-ambtenaren toch echt een hoofdzaak voor de EU – viel door de brexitsaga in het water.
Met name de Franse president Macron stelde zich hard op tegenover May. Afgelopen dagen maakte hij duidelijk dat zijn geduld op is met de politieke impasse in het Lagerhuis. “Een nee-stem (van het Lagerhuis) leidt naar een no deal”, zei hij bij aankomst in Brussel. Een brexit zonder akkoord – dat met een overgangsregeling een zachte landing garandeert – is volgens premier Rutte economisch en politiek desastreus voor het Verenigd Koninkrijk.
Macrons frustratie werd breed gedeeld. “Tot de brexitonderhandelingen wist ik niet dat ik zó veel geduld heb”, sneerde voorzitter Juncker van de Europese Commissie bij aanvang van de EU-top.
Behoedzaamheid
Bondskanselier Merkel toonde zich voorzichtiger. Zij benadrukte dat “dit historische moment” (voor het eerst verlaat een lidstaat de EU) behoedzaamheid vergt en zei tot “het uiterste te gaan” om een ordelijk vertrek met een brexitakkoord te waarborgen. Ook Rutte zei dat “we ons nu geen ongelukken kunnen permitteren”.
May had om uitstel tot 30 juni gevraagd om bij een “ja” van het Lagerhuis tegen een brexitakkoord de benodigde wetgeving door te voeren. Haar collega’s voorzien echter serieuze juridische problemen met de rechtsgeldigheid van de Europese verkiezingen (23-26 mei) als het Verenigd Koninkrijk die niet organiseert terwijl het wel nog lid is van de EU. Het Europees Hof van Justitie zou het nieuwe parlement ongeldig kunnen verklaren, evenals alle besluiten die het neemt. De juridische diensten van de Europese Commissie en het parlement verschillen overigens van mening hierover.