Wat als "Het Journaal"-anker Wim De Vilder plots Arabisch spreekt: de gevaren van artificiële intelligentie
U kent hem omdat hij regelmatig "Het Journaal" presenteert, maar u heeft Wim De Vilder allicht nooit Arabisch zien praten? Met artificiële intelligentie (AI) kan dat. Het resultaat is een gemanipuleerde video die authentiek lijkt. Dat soort filmpjes wordt "deepfake" genoemd. Hierin ziet en hoort u iemand dingen vertellen die hij of zij nooit heeft gezegd. Specialisten waarschuwen voor dat soort video's omdat ze kunnen worden gebruikt om "fake news" te verspreiden.
Stel u voor: de Amerikaanse president Donald Trump kondigt in een video aan dat hij buurland Mexico wil bombarderen omdat dat land niet wil samenwerken aan de bouw van de muur. Maar is het wel echt Trump die dat zegt? Met artificiële intelligentie (AI) is het perfect mogelijk om Trump, of een andere wereldleider, dingen te doen zeggen die rampzalige gevolgen kunnen hebben.
Fake news + "deep learning" = "deepfake"
De gemanipuleerde filmpjes worden "deepfakes" genoemd. "Deepfake" is een samenvoeging van "fake news" en "deep learning". Dat laatste is een techniek binnen de AI die ervoor zorgt dat de software zichzelf kan "trainen" aan de hand van neurale netwerken. Dat zijn netwerken die de structuur van onze hersenen nabootsen.
Voor het "deepfake" filmpje van Wim De Vilder hebben we verschillende opnames gemaakt. In een eerste opname leest "Het Journaal"-anker een willekeurige tekst voor. Tijdens een tweede opname hebben we aan De Vilder gevraagd om verschillende gelaatsuitdrukkingen te tonen. "De AI wordt "getraind" om het gezicht van Wim De Vilder te herkennen", zegt Xander Steenbrugge, AI-ingenieur bij ML6. ML6 is een Gents bedrijf dat gespecialiseerd is in AI. Zij hebben het filmpje van De Vilder gemaakt.
Om de koppeling te maken maakt AI gebruik van gezichtsherkenning
Zodra de AI "getraind" is op het gezicht van De Vilder, wordt die omgezet op het gezicht van een ander persoon. In dit geval VRT NWS-journalist Loutfi Belghmidi, die in het Arabisch uitlegt hoe u een tajine moet maken. Na een paar dagen "training" komt de AI met een resultaat: De Vilder legt (met de stem van Belghmidi) in het Arabisch uit hoe u een tajine moet maken. "Om die koppeling te maken, maakt AI gebruik van gezichtsherkenning", legt Ann Dooms uit. Dooms is als professor wiskunde verbonden aan de VUB. "De AI gaat dan de contouren van het gezicht van Wim De Vilder overzetten op die van Loutfi Belghmidi."
De techniek om video's met AI te manipuleren, is pas de laatste maanden beginnen te "boomen". De eerste "deepfakes" verschenen in 2017 op het internet. Dat waren vooral pornografische filmpjes waarbij het gezicht van de actrices vervangen werd door dat van Hollywoodsterren zoals Emma Watson of Emma Stone.
Iedereen kan "deepfakes" maken (maar niet even goed)
Een deel van de programmacode, die nodig is om de software van een "deepfake" te maken, is "open source" of vrij beschikbaar op het internet. Iedereen kan daarmee aan de slag. Zo gebruikte iemand die code om "Fakeapp" te maken. "Fakeapp" is een software die iedereen kan downloaden. Resultaat: op YouTube circuleren duizenden filmpjes van filmscènes waarin acteurs Nicolas Cage of Steve Buscemi meespelen. Klein detail: in geen enkele van die films speelden beide acteurs effectief mee. De makers gebruikten miljoenen foto's en filmpjes van de acteurs om de AI te trainen. Die hoeveelheid aan foto's en filmpjes zijn data die gebruikt worden om de AI te "trainen".
En de "deepfakes" worden beter en beter. Onlangs verscheen een akelig filmpje van actrice Jennifer Lawrence met het gezicht van Steve Buscemi.
U realiseert het zich misschien niet dat het om iemand anders gaat, maar u ziet wel dat er iets mis is. U hoort de stem van Lawrence, maar ziet iemand anders op dezelfde manier als zij bewegen. Volgens Steenbrugge is het relatief makkelijk om dit soort video's te maken. "Ze zijn minder complex omdat je hier het hele gezicht van iemand neemt en op een ander persoon kleeft."
De "deepfake" van De Vilder is een ander paar mouwen. "Om dit te maken, moet je meer in detail werken. Want hier neem je alleen de beweging van de lippen over", zegt Steenbrugge. Volgens hem kan iemand met de nodige technische bagage een "deepfake" maken.
Dooms vindt het een goede zaak dat de programmacode "open source" is. Dooms: "Hiermee kunnen softwareontwikkelaars mekaar versterken. En dat is een goede zaak. Nadeel is wel dat mensen met slechte bedoelingen die code kunnen gebruiken om "deepfakes" te maken."
Niet alleen professionelen kunnen "deepfakes" maken. Er bestaan dus ook huis-tuin-en-keuken-toepassingen. Een niet geoefend oog of een kijker die niet heel alert is, ziet dan misschien nog altijd niet – ook niet bij amateuristische toepassingen – dat het vals is.
"Trump is a total dipshit"
Karel Dumon is ook AI-ingenieur bij ML6 en werkte mee aan het project. Hij wil dat de mensen bewust worden van de gevaren van "deepfakes". "Elke technologie kan op een positieve of negatieve manier worden gebruikt. Dit is zeker het geval met AI. Door dit via deze weg een stap dichter bij het publiek te brengen, hopen wij mensen bewuster te maken, en bouwen we onze expertise verder op."
Dooms voegt eraan toe dat we tot op heden, gelukkig genoeg, nog geen nepfilmpje gezien hebben met slechte bedoelingen. Nu zijn het vooral grappige filmpjes met Cage of Buscemi. Dooms vindt dat we alert moeten blijven: "Zoals met alles is het een kat-en-muisspel tussen mensen met slechte bedoelingen en anderen die "deepfakes" willen ontmaskeren."
Een filmpje dat vorig jaar viraal is gegaan, is dat van Barack Obama. Daarin vertelt de voormalige Amerikaanse president dat zijn opvolger een "total dipshit" is. Het was niet meteen duidelijk dat het filmpje gemaakt werd door acteur en regisseur Jordan Peele. Peele is toevallig een goede imitator van Obama. Op het einde van het filmpje waarschuwt Peele dat we altijd alert moeten zijn op het internet.
Dat vindt Deruytter ook. Deruytter is CEO en oprichter van ML6. Hij vindt nepfilmpjes net nodig om nieuwe systemen te ontwikkelen. "We leren heel veel door "deepfakes" te maken. Ze helpen ons om software te ontwikkelen die in staat is om ze te detecteren." Deruytter vindt niet dat we het kind met het badwater mogen weggooien. "We gebruiken dagelijks al heel veel AI. We mailen, navigeren en gebruiken sociale media dankzij AI. En je zal altijd mensen met slechte bedoelingen hebben."
Artificiële intelligentie brengt ons ook veel goede dingen
Over één ding is iedereen het eens: met AI gaan we in de toekomst heel veel nieuwe toepassingen zien. Andrew Ng, een van de belangrijkste onderzoekers rond AI ter wereld, vergelijkt de technologie met de uitvinding van elektriciteit. AI zal volgens hem onze samenleving op dezelfde manier veranderen als elektriciteit, meer dan honderd jaar geleden.
AI wordt nu al voor heel veel toepassingen gebruikt. Microsoft heeft het in Powerpoint geïntegreerd. Mensen kunnen hun uitleg tijdens een presentatie simultaan laten vertalen. Google gebruikt AI in Google Translate. De vertaling is niet altijd even goed, maar door Google Translate meer te gebruiken, wordt de applicatie beter. In Gent gebruikt het Maria Middelaresziekenhuis AI om aandoeningen sneller op te sporen in CT-scans. Het Belgische Byteflies ontwikkelt wearables (kleine, elektronische toestellen die u op uw lichaam draagt, nvdr.) waarmee men epilepsie-aanvallen sneller kan detecteren. Zij doen dat dankzij AI. En de technologie zit tegenwoordig in elke smartphone. Is het niet om betere foto's te maken, dan wordt AI gebruikt om de smartphone met uw gezicht te ontgrendelen.
Ons land investeert ook fors in de nieuwe technologie. Een week geleden kondigden Alexander De Croo (Open VLD) en Philippe De Backer (Open VLD) een "AI Belgium Coalition" aan. Deze coalitie van experten uit de industrie en de academische wereld moet AI dichter bij de mensen brengen. Daarnaast heeft de Vlaamse regering beslist om jaarlijks 32 miljoen te investeren in onderzoek, opleiding en implementatie van AI.
Volgens Dooms is het niet toevallig dat AI zich de laatste jaren zo sterk ontwikkelt. "De techniek om AI te "trainen" bestaat al veel langer. Maar toen waren de computers en processoren niet zo krachtig. Die zijn nu duizenden keren sneller en krachtiger dan 20 jaar geleden. Bovendien wordt er veel gebruik gemaakt van GPU's (grafische kaarten, nvdr.). Die kunnen de wiskundige algoritmes beter en sneller berekenen." Naast de krachtige computers en processoren beschikken we volgens Dooms met het internet over een gigantische bron aan gegevens. "Want hoe meer data, hoe beter de AI "getraind" kan worden.
Maar elke technologische vooruitgang kan ook gevaren inhouden en het is goed om daar alert voor te zijn.
Bekijk onderaan het gesprek met Wim De Vilder in "Het Journaal"
Quiz EDUbox Nepnieuws
Ga naar de Quiz over Nepnieuws en oefen de verschillende soorten nieuwsberichten.