Direct naar artikelinhoud

'Toekijken en haar mond houden, dat kan Marleen Temmerman niet'

Gynaecologe, professor, veldwerkster, politica: Marleen Temmerman (59) is een vrouw met vele levens. De verloskamer en de Senaat ruilt ze straks voor een directeursstoel bij de Wereldgezondheidsorganisatie. 'We moeten daar niet flauw over doen: met haar verliezen we een autoriteit.' Eline Delrue

Groot nieuws deze week: Marleen Temmerman (sp.a) ruilt het rode pluche van de Senaat voor een topjob bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). Ze stuurde 239 andere kandidaten wandelen en komt dit najaar aan het hoofd van het departement voor Reproductieve Gezondheid en Onderzoek. Een functie die naadloos aansluit bij haar natuurlijke biotoop.

Temmerman: "Iedereen zegt nu: kijk, ze stapt op als senator. Maar uiteindelijk heb ik dat maar vijf jaar gedaan. Dat was een interessante, intensieve periode. Maar wat ik vooral zal missen, is mijn praktijk. Ik ben nu bijna 35 jaar bezig als arts, heb enorm veel patiënten gezien, 15.000 bevallingen meegemaakt. Dat kruipt meer onder je vel dan die paar jaar politiek."

Met haar benoeming wordt Temmerman de hoogstgeplaatste Belg binnen de WGO. Aan internationale erkenning geen gebrek, trouwens. In 2010 lauwerde het gerenommeerde vakblad British Medical Journal haar nog met een Lifetime Achievement Award. Kort daarna volgden twee eredoctoraten: één aan de VUB en één aan de universiteit van Kaapstad.

Zoete wraak, als je bedenkt dat ze als jonkie moest knokken voor een stageplaats. "Op mijn 25ste, toen ik in Gent afstudeerde als arts, wilde ik me specialiseren in gynaecologie. Maar de toenmalige hoogleraar vond dat maar niks. Te veel nachtwerk, te lastig voor vrouwen, zei hij. Ik moest elders op zoek naar een stageplaats. Zeker vijftig sollicitatiebrieven heb ik toen verstuurd."

Kenia

Op vraag van Peter Piot, een generatie- en bondgenoot verbonden aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde, trekt ze eind jaren tachtig naar Kenia. Ze doet er onderzoek naar hiv bij vrouwen en de effecten daarvan op zwangerschap. Maar ze introduceert er ook de echografie en het uitstrijkje. Als ze vijf jaar later terugkeert naar België, rijft ze een doctoraat binnen met haar Kenia-studie. Ze schopt het daarmee tot eerste vrouwelijke professor gynaecologie in ons land. Te lastig? Ze dacht het niet.

Werkt ze ondertussen 35 jaar als arts, dan al 20 jaar in het UZ Gent, waar ze de Vrouwenkliniek leidt. "Ik kwam er als geroepen", herinnert Temmerman zich. "Er was in die tijd veel vraag van patiënten naar vrouwelijke gynaecologen." Als ze straks de deur dichttrekt, zal ze met fierheid terugblikken. "Het is fijn om te zien dat we toch heel wat bereikt hebben, dat we een stempel konden drukken. Om een voorbeeld te geven: het aantal in gang gezette bevallingen hebben we succesvol teruggeschroefd. Want die gebeuren meestal uit comfortredenen, maar zijn niet zonder risico."

Potentieel versterken

Maar iedereen weet hoe dat gaat met een duizendpoot. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Waarom enkel een Vlaamse praktijk als Afrika je nog altijd in de ban houdt? In 1994 richt Temmerman het International Centre for Reproductive Health (ICRH) op binnen de UGent. Die onderzoeksgroep, met afdelingen in Kenia, Mozambique, Latijns-Amerika en China, houdt zich onder meer bezig met het probleem van de overbevolking en seksuele gezondheid.

"De hoofdzaak voor Marleen is altijd: de gezondheid van vrouwen verbeteren", vertelt Ivan Hermans, adjunct-directeur van het United Nations Population Fund. "Ze mikt op de gemarginaliseerde doelgroepen: arme vrouwen, alleenstaanden, zwangere tieners, prostituees." Hermans werkte al meermaals nauw samen met Temmerman, onlangs nog voor een project rond geweld tegen Afrikaanse vrouwen. "Het goeie aan Marleens aanpak is dat ze altijd luistert naar de lokale bevolking en artsen", vertelt Hermans. "Ze trekt er nooit naartoe met voorgekookte ideeën, maar toetst alles af aan de omstandigheden ter plaatse. Het aanwezige potentieel versterken, daar is ze een kei in. Die 'capacity building' was destijds compleet nieuw. Op dat vlak heeft ze pionierswerk verricht. Met haar verliest België een autoriteit. Een expert die down-to-earth is."

"Het verwondert me niks dat ze straks op die WGO-stoel zit", bekent Dirk Van Braeckel, haar compagnon de route bij het ICRH. "Vlaanderen is te klein voor haar. Maar de deur blijft op een kier." Een combinatie van empathie en efficiëntie, zo omschrijft hij de uittredende directrice. "Ze is ongelooflijk efficiënt, draagt verschillende verantwoordelijkheden, maar brengt alles tot een goed einde. Ze heeft heel weinig tijd nodig om de dingen te doorzien en beslissingen te nemen. En dat blijken dan ook nog eens de juiste beslissingen."

Na een korte passage bij de groenen maakte Temmerman in 2004 haar overstap naar de sp.a. Sinds de verkiezingen van 2007 is ze senator. Temmerman: "Bij alles wat ik doe, vertrek ik vanuit de drie v's: verwonderd zijn, vragen stellen en verantwoordelijkheid nemen. Dat heeft me ook naar de politiek gedreven. Met theoretische dossiers hou ik me niet bezig, het is geen 'ver van mijn bed'-show. Gezondheid, vruchtbaarheid, levensbegin en -einde, daar ben ik dagelijks mee bezig, de dingen des mensen."

"Niemand staat zo in de werkelijkheid als Marleen", weet Freya Van den Bossche (sp.a), collega, patiënt en vriendin van Temmerman. "Zij was allesbehalve een symbolische kandidaat op onze lijst, ze heeft meermaals stenen verlegd. De moeilijke debatten schuwt ze niet. Abortus, euthanasie: ze is niet bang om deksels op te lichten die anderen liever gesloten houden. Ik denk dat ze daar zo goed in is omdat ze als arts zo dicht bij de vreugde en het verdriet van anderen staat. Op een heel serene manier voert ze het debat, weg van het politieke cynisme. Ze is recht voor de raap, maar ook diplomatisch. Gewoon toekijken en haar mond houden, dat kan ze niet."

Belangrijke speler

"Het ethische geweten van de sp.a", omschreef Hugo Camps haar in zijn column. Een terecht compliment, vindt Wim Distelmans, professor palliatieve geneeskunde aan de VUB. Hij sleutelde onlangs samen met Temmerman aan het project ULteam, een noodconsultatie voor mensen met vragen over levensbeëindiging. "Met haar heb ik een bondgenoot om het taboe over euthanasie te doorbreken", zegt hij. "Onze geesten voeden elkaar. Wij kijken naar dat thema vanuit dezelfde artsenbril. Marleen is destijds om de juiste redenen in de politiek gestapt: om maatschappelijk relevante dossiers aan te snijden. Op nationaal niveau spelen we straks een belangrijke speler kwijt, vrees ik."

Vanaf oktober zoekt Marleen Temmerman het weer buiten onze grenzen. Eerst een Zwitsers appartement vinden, dan die WGO-stoel bestijgen. Al heeft ze geen zittend gat. "Uiteraard blijf ik reizen naar Afrika. Genève is maar het hoofdkwartier. Er is meer dan dat."