DE WEEK VAN GRIET OP DE BEECK

Zomergasten-interviewer Wilfried de Jong leek zich even geen raad te weten toen ze het zei. Dat het onderwerp nog moest komen wist hij wel, maar je zag hem denken: toe, nu toch nog niet. Saskia Noort vertelde het nochtans heel rustig, dat ze verkracht was. Hij vroeg of hij daar later op terug mocht komen. Maar ook later, toen er eerst een pakkend fragment uit een HBO-documentaire werd getoond over onbestraft gebleven seksueel misbruik in het Amerikaanse leger, bleef hij maar om het onderwerp heen sluipen, terwijl hij gemiddeld toch het type is dat Nederlands assertief doorgaat op de dingen.

Ik heb Saskia Noort ooit eens een keer ontmoet op een literair festival, en ik moet bekennen dat ik nog nooit van haar had gehoord. Dat was een beetje een schande, toen bleek dat deze Nederlandse schrijfster al 2,6 miljoen boeken had verkocht. Nu, het ligt aan mij, ik lees nooit thrillers. Niet omdat ik iets tegen spannende boeken heb, maar omdat er nog zoveel romans liggen te wachten die dan voor mij dringender voelen.

Toen ik haar terugzag op mijn televisie, was ik er ook niet meteen zeker van dat zij het was. Er is iets in haar waardoor ze zichzelf wat verstopt in zichzelf, zelfs als alle camera's op haar gericht zijn. Maar toen deed ze die bekentenis, en begreep ik spontaan waarom dat zo was. En ik zag die reactie, en ik wilde toch blijven kijken, omdat het zoveel vertelt over het taboe dat nog altijd op dat onderwerp rust.

Dat het hier en daar nog wordt geminimaliseerd, daar wil ik het zelfs niet over hebben, maar wat weten de meeste mensen over de ware impact van zo'n aantasting van de eigen autonomie? Hoe de schaamte zo'n vrouw belet om erover te praten, niet eens in de eerste plaats om wat haar precies is aangedaan, maar omdat ze denkt dat ze zelf de schuld draagt, of hoe zwaar het voelt om zo'n geheim te blijven bewaren, of vooral: hoe verwoestend de gevolgen zijn, ook lang daarna, zowel in de verhouding tot andere mensen als in het vermogen om met zichzelf goed te leven.

Ik las onlangs het boek Trauma en herstel van psychiater en Harvard-docent Judith Lewis Herman, waarin zij overtuigend betoogt dat oorlogsveteranen, politieke gevangenen, verkrachte vrouwen en misbruikte of mishandelde kinderen opvallend veel gelijkenissen vertonen in de gevolgen die ze meedragen later, omdat al die feiten rond onmacht en ontkenning draaien.

En nu zag ik deze Saskia Noort. Ze had een fragment gekozen waarin een door een van haar superieuren misbruikte vrouw en haar echtgenoot hartverscheurend getuigen. Op hun gezichten viel alle onmetelijke verdriet te lezen waarvan ook dat boek spreekt. Saskia Noort zelf bleef bijna zakelijk, ook omdat ze de kans niet kreeg om het verhaal te doen zoals zij dat wou. Maar dát ze het zei, trof mij. Want zulke verhalen hebben we eigenlijk niet graag. Wilfried de Jong blijkbaar niet, maar ook in haar omgeving had ze meerdere keren te horen gekregen dat ze nu toch maar beter niet weer over dat misbruik zou praten, waarop Saskia Noort terecht opmerkt: 'Hoezo? Is dat gezeur dan, of zielig doen?'

Blijven zwijgen

Zij werd op haar veertiende verkracht door iemand die ze kende. Pas toen ze twintig was en ernstige angstaanvallen kreeg, is ze er voor het eerst over gaan praten.

Ik zag haar vertellen over deze bepalende, vreselijke gebeurtenis in haar leven, en ik vond haar moedig. Zij demonstreerde in haar eentje dat een slachtoffer zijn of geweest zijn nog iets anders is dan in de slachtofferrol kruipen. We houden niet van slachtoffers, ze confronteren ons met stukken van de werkelijkheid waar we liever niet naar kijken, we associëren ze onbestemd met zwakte, terwijl het toch ons aller opdracht is om almaar flink te zijn, en sterk. En daardoor zwijgen de slachtoffers nog wat langer, omdat ze aan zichzelf niet eens willen, kunnen, durven toegeven dat ze dat zijn, laat staan aan de wereld.

Saskia Noort deed dat wel, heel vanzelfsprekend legde uit hoe ze met dat stuk verleden moest afrekenen om te kunnen worden wie ze is en wil zijn. Dat ze dat deelde, maakte haar niet zwak, maar juist sterk. Laat het ons allen inspireren, moest ik denken, om te durven erkennen wat ons eventueel is aangedaan, van welke orde ook, niet om daar eindeloos in te blijven hangen, maar juist om verder te kunnen. Zoals zij heeft voorgedaan.