Bijna negen op de tien Vlaamse waterlopen zijn nog niet in ecologisch goede staat. Als we aan een Europese richtlijn over waterkwaliteit willen voldoen, moeten ze tegen 2027 allemaal in blakende gezondheid verkeren. Om dat te halen moeten we een inhaalbeweging maken in het zuiver maken of houden van ons water.

Dat kan onder meer door van nog een half miljoen Vlamingen het huishoudelijk afvalwater te gaan zuiveren. Dat heeft de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) becijferd en werd gisteren bekendgemaakt op een congres van Vlario, het kenniscentrum van de riolerings- en waterzuiveringssector. Een op de acht inwoners loost zijn afvalwater nog gewoon in een beek of gracht.

Om die op het rioleringsnetwerk annex zuiveringsstations aan te sluiten zullen de lokale besturen een stevig tandje bij moeten steken. ‘De tijd dringt,’ zegt Wendy Francken, de directeur van Vlario, ‘want de tijd om dergelijke projecten te realiseren loopt al gauw op tot zes jaar of meer. Dit moet een prioriteit worden in de meerjarenbegroting van de nieuwe gemeentebesturen.’

Pittig prijskaartje

Er hangt een pittig prijskaartje aan. In totaal is er 4 miljard euro nodig voor de inhaaloperatie. Er waren al 1,3 miljard euro aan maatregelen op de sporen gezet. Er zal nog voor 2,7 miljard extra geïnvesteerd moeten worden. Volgens Vlario zou het voor de helft tot een derde van de gemeenten financieel ‘een uitdaging’ worden.

75 procent van de kosten worden door de Vlaamse overheid gedragen - tot dusver was het honderd procent. Gemeenten kunnen putten uit de opbrengst van de saneringsbijdrage die elke consument van kraantjeswater via zijn waterfactuur betaalt. Ze leggen er nog eigen middelen bovenop.

Voor uitgestrekte maar dunbevolkte gemeenten kan dit een strop zijn. Voor hen is de aanleg van riolering een zwaardere opgave, omdat ze minder saneringsbijdrage innen. De VMM werkt aan een gedetailleerde lijst die zal aangeven welke inspanning elke gemeente zal moeten doen. Ze kan wel al meegeven dat vooral gemeenten in Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen werk voor de boeg hebben.

Opgesoupeerd

Een daarvan is het Oost-Vlaamse Kruisem, de kersverse fusie van Kruishoutem en Zingem. Samen zitten ze aan een zuiveringsgraad van net niet de helft van de inwoners, wat laag is. Kruishoutem scoort op zijn eentje met 30 procent nog slechter. Dat komt doordat het twee keer zo groot is als Zingem, voor evenveel inwoners.

‘Het gemeentebestuur mikt op 60 procent zuiveringsgraad tegen 2027’, legt diensthoofd Infrastructuur Peter Martens uit. ‘Naar 90 procent gaan zou ons 40 miljoen euro kosten. Dat zou bijna ons volledige investeringsbudget van 5 miljoen euro per jaar opsouperen, wat ondoenbaar is.’

‘De meeste vooruitgang boeken we als we hele wijken collectief aansluiten. Zo kunnen we het equivalent van duizend inwoners aansluiten. Individuele zuivering met gemeentelijk geld kan ook. Zo gaan we zeshonderd woningen aanpakken. Het aandeel daarvan in het hele zuiveringsplaatje blijft qua rendement helaas laag.’

Dat rioleringswerken zo lang aanslepen wijt Martens aan allerlei factoren zoals complexe vergunningen, archeologische verplichtingen, moeizame onteigeningen en een recent fenomeen als de ‘sloopopvolging’.

Landbouw en bedrijven

Alle dure inspanningen ten spijt, zullen we er met de zuivering van het afvalwater van de huishoudens alleen niet komen, waarschuwt Katrien Smet, de woordvoerster van de VMM. ‘Er zijn nog inspanningen nodig van de landbouw, die met nitraten en fosfaten vervuilt en van de bedrijven die lozen. Voor het eerste moet het zesde mestactieplan een instrument bieden, voor de tweede hebben we de vergunningen.’

De Vlaamse minister van Omgeving, Koen Van Den Heuvel (CD&V), kondigde gisteren aan dat de Vlaamse regering deze week 140 waterzuiveringsprojecten voor Aquafin zal goedkeuren (230 miljoen euro). Het gros daarvan (130 miljoen euro) dient om gemeentelijke rioleringsinspanningen over te nemen. Daarbovenop belooft de minister 180 gemeentelijke projecten te ondersteunen.