Het nieuwe strooizout: grassap

"In een strenge winter rukken de strooiwagens tientallen keren uit", weet Hillebrand Breuker, projectleider in Noord-Holland. Het zout dat ze strooien, is slecht voor bloemen en planten die langs de weg groeien. Ook belandt het in het grondwater. Breuker: "Pas in het najaar is het zout door de neerslag uit de bodem gespoeld. En dan is het alweer bijna tijd voor de strooiwagens om uit te rukken."

Als het aan Breuker ligt, maakt Nederland daarom over vijf jaar gebruik van een groen alternatief: sap uit bermgras. Een alternatief dat ruim voorhanden is, want 3 procent van Nederland bestaat uit bermen. Breuker: "Samen met de steden zijn dit de groene oases geworden. Insecten als bijen en vlinders vinden hier tegenwoordig hun nectar, en steeds minder op het platteland."

Benieuwd naar de smaak

Om de bermen aantrekkelijk te maken voor bloemen en kruiden moet het gras dat er groeit een of twee keer per jaar gemaaid en afgevoerd worden. Dat beheer kost veel geld, maar nu wordt gras ineens als potentiële grondstof en inkomstenbron gezien. "Aanvankelijk wilden we de vezels gaan gebruiken om er papier en isolatiemateriaal van te maken", vertelt Breuker. Dus werd het gemaaide gras geperst.

Uit nieuwsgierigheid proefde Breuker met zijn vinger wat van het sap dat daarbij vrijkomt. "Ik heb op een landbouwhogeschool gezeten en ben gewend om aan graskuilen te ruiken en te voelen, dus ik was benieuwd naar de smaak van grassap."

Het proefde ziltig en dus ging hij uitzoeken hoeveel mineralen er in gras zitten. "Naast natrium bleken er ook calcium, magnesium, zwavel en vrij veel kalium in te zitten. Al deze mineralen hebben een vriespuntverlagende werking, dus dacht ik: misschien kunnen we er iets mee om de gladheid te bestrijden?" Het leek hem een beter alternatief voor zout dan het bieten- en melassesap waarmee onder andere in Canada wordt geëxperimenteerd. "Dat zijn sappen die in de voedselketen horen. Bermgras mag niet als veevoer worden gebruikt en is dus geen concurrent voor voedselproductie."

Voordat de strooiwagens daadwerkelijk met klotsend bruin grassap in hun bakken op pad gaan, moet er nog veel onderzoek gebeuren. "Want wat gebeurt er als je grassap langere tijd opslaat? Welke processen komen dan op gang?", vraagt Breuker zich af.

De Technische Universiteit Delft zal onder leiding van Sandra Erkens, hoogleraar toegepaste wegbouwkunde, de vriespuntverlagende waarde van het sap uit bermgras op ijs testen. "Ook gaat Erkens onderzoeken of het grassap onschadelijk is voor het wegdek", stelt Breuker. "Mogelijk blijkt dat het sap nog wat geconcentreerder moet of dat er nog wat zout bij moet. Ook al is de uitkomst dat er nog steeds zout moet worden gestrooid, het zal minder zijn, en dat is winst voor het milieu."

Nog bruikbare stoffen

Als de tests gunstig zijn, wil Noord-Holland volgende winter al proefstrooien met het groene strooizout. Dat zou wel betekenen dat de strooibakken aangepast moeten worden, wat miljoenen kan gaan kosten.

Breuker verwacht dat deze kosten eruit kunnen worden gehaald met de opbrengst van de andere grondstoffen uit het gras. "Naast de vezels, het natrium en het kalium zitten er nog veel andere bruikbare stoffen in."

Het zijn ambitieuze plannen, maar in ons land zien experten de nodige struikelblokken. "Het lijkt me moeilijk te verdedigen uit economisch oogpunt", zegt Danny Geelen, professor plantaardige producten aan de UGent. "Op ecologisch vlak is het een ander verhaal. Strooizout, dat in verhouding zeer goedkoop is, richt enorm veel schade aan. We zien die effecten niet, of willen ze niet zien, maar het zorgt voor bodemverarming en minder dier- en plantensoorten in de berm. Je ziet dat op plekken waar niet gestrooid wordt. Daar groeien nog klaprozen langs de kant van de weg. Ik vrees wel dat grassap, of eender welk ecologisch alternatief, pas aantrekkelijk wordt als gemeenten of provincies belast worden voor het gebruik van strooizout en bijvoorbeeld verplicht worden om de bodem te zuiveren."