'Robotfoto moet uitsluiten

wie het zeker níét is'

'Wat is dat zeg? Die vent lijkt toch helemaal niet op mij.' Ed Hofstede, wiens dochter verkeerdelijk voor de verdwenen Britse kleuter Maddie McCann werd aanzien, was niet bepaald opgetogen over de robottekening die van hem werd gemaakt. Had de getuige dan niet goed gekeken? Of de tekenaar slecht getekend?

Door Jürgen Gevaert

Brussel l Volgens een ervaren tekenaar van robotfoto's valt niemand iets te verwijten. 'Zo'n tekening is vooral een leidraad die de agenten toont in welke richting ze moeten zoeken.'

Het was een ontspannen, fris gekapte en geschoren Ed Hofstede die voor de camera's verklaarde dat hij de man was die 'in het gezelschap van Maddie McCann' was gezien op een terras in Tongeren. Na intensief speurwerk bleek het evenwel om zijn dochter te gaan, die uiterlijk maar weinig gemeen heeft met het verdwenen Britse meisje.

Wat ook opvalt, is dat de robottekening die na een getuigenverklaring van Hofstede gemaakt werd, in de verste verte niet op de man gelijkt. Hoekig hoofd, stoppelbaard en vooral een norse blik die wel van een crimineel móést zijn. "Hij heeft meer iets van de Daltons", aldus Hofstede.

Voor er gratuite kritiek gespuid wordt op het werk van de politie of op de verklaringen van de ene getuige, moet toch even worden stilgestaan bij de uiterst moeilijke taak van de tekenaar. Dat zegt Peter Cauwelaert, die al 23 jaar robotfoto's tekent voor politieonderzoek. "Wij weten niet wat we moeten tekenen", zegt hij. "We vertrekken van niets."

Bij de opmaak van een robotfoto moet met verschillende factoren rekening gehouden worden, die allemaal voor een vertekend beeld kunnen zorgen. "Wat waren de omstandigheden van het voorval? Waar stond de getuige precies? En wat verstaat hij of zij zelf onder 'goed gezien'?", aldus Cauwelaert. "En dan is er vaak ook nog het trauma waar een slachtoffer mee kampt."

"Hoe je iemand bekijkt is ook heel belangrijk. Kikvors- of vogelperspectief kunnen een heel ander beeld opleveren. Zo zal een persoon van 1,60 meter iemand die 20 centimeter groter is al gauw een wipneus toeschrijven."

Volgens Cauwelaert danst elke tekenaar van robotfoto's op een heel dunne koord. Hij stelt enerzijds zo gericht mogelijke vragen, maar mag anderzijds geen suggesties doen of de getuige sturen. Zelf aanvullen of corrigeren is compleet uit den boze. "Soms besef ik dat iets waar de getuige van overtuigd is morfologisch of anatomisch gewoon niet kan. In sommige gevallen resulteert dat in echte gedrochten. Maar de getuige is dan zelf wel tevreden over de tekening en ziet er effectief de dader in."

In politiekringen wordt overigens niet gesproken over robotfoto's, maar wordt de term 'compositietekening' gebruikt. Cauwelaert: "Dat is het in feite ook, een samengesteld beeld van iets wat achtergebleven is. Met Phantombild - spookbeeld - hebben de Duitsers er een nog betere term voor."

De grootste misvatting volgens Cauwelaert is dat een compositietekening altijd met één persoon overeenkomt, en het bijgevolg alleen maar afwachten is tot iemand hem of haar 'ontdekt'. "Met zo'n tekening wordt uitgesloten wie het zeker níét is. Het is een leidraad voor de agenten, zodat ze weten in welke richting ze moeten zoeken. Soms zit in het beeld dat ik hen geef hier en daar een stukje dat niet mogelijk is. Die informatie geef ik dan aan de speurders door."

Dat de getuige in het geval van de kleuter op het Tongerse terras een slechte verklaring heeft afgelegd, mag je dus zeker niet stellen, meent Cauwelaerts. "Er zaten ongetwijfeld verschillende mensen op het terras, maar die vrouw was wel de enige die goed gekeken heeft."

Peter Cauwelaert

tekent robotfoto's:

Wij weten niet

wat we moeten tekenen.

We vertrekken van niets