Screening borstkanker redt wel degelijk vrouwenlevens

Borstkanker blijft de meest voorkomende doodsoorzaak bij vrouwen tussen de 35 en de 55 jaar in de Europese Unie, en is een prioriteit op gebied van volksgezondheid.

Ongeveer 1 vrouw op 10 krijgt in haar leven te maken met borstkanker, dikwijls wordt een gezwel gevoeld door de vrouw zelf of door de arts bij klinisch onderzoek, wat betekent dat we reeds in een verder stadium van de ziekte zijn. Dankzij het mammografisch screeningsprogramma kunnen beginnende kenmerken van borstkanker opgespoord worden.

Onlangs werd borstkankerscreening weer eens in vraag gesteld. Op regelmatige tijden wordt het verhaal van de grote screenings- en vaccinatieprogramma's kritisch tegen het licht gehouden, wat een goede zaak is, want een mens moet kritisch blijven, en zeker een overheid die waakt over de volksgezondheid en de budgetten. De vraag is of borstkankerscreening een goede zaak is, of de voordelen opwegen tegen de nadelen, of er vrouwenlevens gered worden... En het antwoord, beste dames, is duidelijk 'ja'!

Dankzij de screening kan de de diagnose van borstkanker veel vroeger gesteld wordt, 1 tot 2, en zelfs tot 3 jaar voor er klinische tekens zijn.

Meer overleving

Als borstkanker vroegtijdig wordt opgespoord is er een minder ingrijpende behandeling vereist. Zo moet meestal de borst niet afgezet worden (momenteel minder dan 20 procent), maar wordt enkel het afwijkende weefsel met een ruime marge verwijderd. Meestal zijn er geen uitzaaiingen, wat chemotherapie overbodig maakt. Mede dankzij de screenings is de vijfjaarse overleving drastisch gestegen, van 66 procent begin de jaren 90 tot 85 procent vandaag en ook de globale overleving is verhoogd. De kwaliteit van leven benadert die van een vrouw die niet behandeld is voor borstkanker.

Is de screeningstest 100 procent juist? Uiteraard niet, weinig zaken zijn 100 procent in het leven, wat betekent dat er soms iets vermoed wordt wat achteraf geen kanker blijkt te zijn (vals positief) waardoor de vrouw bijkomende onderzoeken moet ondergaan, stress ervaart maar gelukkig achteraf kan gerustgesteld worden. En sommige letsels zijn niet zichtbaar op mammografie zodat de vrouw met een gerust gevoel naar huis gaat, terwijl ze toch kanker heeft (vals negatief). Dat gebeurt gelukkig zeer weinig.

De kwaliteit van de screening is de laatste jaren beduidend verbeterd als gevolg van betere apparatuur maar vooral dankzij een procedure van meerdere lezingen door meerdere specialisten, omdat precies twijfelgevallen voorkomen. Deze procedure, de besluitvorming en de communicatie met de patiënt daaromtrent is eventueel nog voor verbetering vatbaar maar betekent een belangrijke kwaliteitswinst.

Tegenstanders van de borstkankerscreenings wijzen op een 'spontane' daling in de jongere leeftijdsklassen. Wij vermoeden net dat dat het gevolg is van preventie- en sensibiliseringscampagnes, waardoor jonge vrouwen bewuster zijn van de problemen en de omstandigheden waarin ze kunnen worden geholpen. Een noodzakelijk voordeel is dat ze hun nut hebben. En dus mogen ze terecht bezorgd zijn, en preventief geholpen worden.

Tegenstanders van de screening stellen dat de maatschappelijke kost van de screening niet opweegt tegen het aantal vrouwen dat kan worden 'gered', wat helemaal te gek is. Kunnen we weten hoeveel vrouwen tijdig geholpen worden door sensibilisering en preventie? Daar is geen antwoord op. De globale verbetering van het aantal problematische kankers met de dood tot gevolg zou echter al een voldoende reden moeten zijn. Neem daarenboven het gegeven dat borstkanker voor veel vrouwen ook angst betekent, zeker als het een familiaal gegeven is, en het hele kader van de borstkankerscreening toont haar nut.

Geen statistieken, maar mensen

Je kunt het bijna vergelijken met de discussie over verkeersslachtoffers. Voor zij die graag snel rijden is 50 kilometer per uur tergend traag. Maar het terugbrengen van de snelheid spaart heel wat kinderlevens. En dus kan je er als maatschappij makkelijk voor kiezen om dat gewoon te doen, ondanks het feit dat tegenstanders van lage snelheden altijd zullen zeggen dat het maar om lichte dalingen in de statistieken gaat. Dat is de essentie. Het gaat niet om statistieken, maar om mensen.

In het geval van borstkanker des te meer. Want het speelt jammer genoeg een prominente plaats in het leven van veel vrouwen, ook van jonge vrouwen. Dus als grote sensibiliserings- en preventiecampagnes een kost zijn voor de maatschappij, is het niet aanvaardbaar dat sommigen het nodig vinden om het draagvlak van zoiets gevoeligs proberen aan diggelen te slaan. Een eerste vereiste is immers een voldoende hoge deelname. Minstens 75 procent van de vrouwen uit de doelgroep dient bereikt te worden. Vandaag zitten we aan een gemiddelde van 50 procent deelname.

Kritische evaluaties daarvan, zeker. Die zijn nodig. Maar het creëren van een negatieve attitude naar programma's van borstkankerscreening haalt op zich de kans op succes naar beneden. En misschien krijgen zij die zonder veel onderbouw het bestaan daarvan afschieten nog wel eens gelijk, als ze maar vaak genoeg schieten.