Europa in de bres voor bijen

Het voorstel van de Commissie houdt in dat landbouwers gedurende twee jaar bepaalde pesticiden niet meer mogen gebruiken voor de teelt van mais, koolzaad, zonnebloemen en katoen, gewassen die doorgaans veel bijen aantrekken. Concreet gaat het om drie neonicotinoïden, pesticiden waarvan onderzoek heeft uitgewezen dat ze mee verantwoordelijk zijn voor de slinkende bijenpopulatie.

Europa geeft hiermee gehoor aan de massale 'bijensolidariteit' die de voorbije dagen op gang kwam. Een online petitie op Avaaz.org kreeg een indrukwekkende respons. Meer dan twee miljoen mensen ondertekenden het document. "Zo'n fenomenale respons hadden we niet verwacht", zegt Luis Morago van Avaaz, die gisteren de petitie aan de commissie overhandigde. "Elk uur komen er gemiddeld 25.000 handtekeningen bij. Niet alleen van milieuactivisten, maar ook van gewone burgers die terecht bezorgd zijn over de bedreigde bijenpopulatie."

Eerder nam ook Europees Parlementslid Bart Staes (Groen) het op voor de bijen. Met 'Give Bees a chance', een verwijzing naar de song van John Lennon, probeerden de Europese groenen het thema op de politieke kaart te zetten. Bumperstickers, T-shirts maar ook stickers en briefkaarten moesten Europa tot actie aanzetten.

Lobby van chemiereuzen

Bijen zijn namelijk cruciaal voor de voedselproductie. Volgens het milieuprogramma van de Verenigde Naties is 84 procent van de 264 belangrijkste gewassen in Europa afhankelijk van bestuiving door dieren en dan voornamelijk bijen. Zowat 90 procent van de wilde planten heeft de dieren nodig. De voorbije jaren is de bijensterfte evenwel drastisch toegenomen.

Milieuorganisaties waarschuwen al langer voor de schadelijke effecten van pesticiden, maar tot enkele weken geleden ontbrak het wetenschappelijke bewijs. Onderzoek van het Europees Voedselagentschap (EFSA) heeft nu aangetoond dat bepaalde veelgebruikte insecticiden wel degelijk een ernstige bedreiging vormen voor bijenpopulaties.

EFSA onderzocht drie varianten van neonicotinoïden en besloot dat die een onaanvaardbaar risico vormen voor de bijen. Niet dat de beestjes direct sterven door het product, maar ze raken gedesoriënteerd en kunnen daardoor hun bijenvolk niet meer vinden. Als gevolg hiervan sterven ze.

Neonicotinoïden zijn in de westerse landbouw de meest gebruikte insecticiden. In tien jaar tijd wisten deze pesticiden een kwart van het marktaandeel te veroveren en grote chemiereuzen zoals Bayern en Syngenta zien een verbod dan ook niet zitten. Hun lobbymachine draait op volle toeren en in zelfgefinancierde studies benadrukken de multinationals het economische belang van de producten. Neonicotinoïden verbieden zal Europa veel geld kosten, benadrukken ze.

Het voorstel van de Commissie wordt bij hen dus op weinig enthousiasme onthaald en de bedrijven zijn dan ook vastbesloten om de lidstaten te overtuigen van de nadelen van een verbod. Sowieso zijn lidstaten niet verplicht de aanbevelingen van de Commissie te volgen. "Het gaat om een voorstel en niet om een reglement", benadrukt europarlementslid Kathleen Van Brempt (sp.a).

Voorzorgsprincipe

Het voorstel gaat volgens zowel Van Brempt als Bart Staes niet ver genoeg. "Het is goed dat de Commissie die drie pesticiden wil bannen", zegt Staes, "maar wij blijven pleiten voor een totaal verbod. Enkel op die manier kunnen we de bijensterfte temperen." Ook Van Brempt had liever een forsere Europese actie gezien. "De Commissie zet een eerste belangrijke stap, maar als ze haar eigen voorzorgsprincipes ernstig neemt, moet ze verder durven te gaan."

De bevoegde eurocommissaris Tonio Borg hoopt op een finaal akkoord op 25 februari, al is het nu nog onduidelijk of dat zal lukken. Sommige lidstaten maakten gisteren al voorbehoud. Ook de houding van ons land is voorlopig nog onduidelijk. Vlaams minister van Landbouw Kris Peeters (CD&V) was niet bereikbaar voor commentaar en federaal minister Sabine Laruelle wou nog geen reactie geven. Ze wil eerst onderzoeken wat de impact is van een tijdelijk verbod op ons land.