Planeet aarde raakt steeds meer buiten adem
Onze planeet raakt zwaar buiten adem en dat hypothekeert de toekomst. Alleen als sociale en milieukosten in consumptieprijzen en in het bbp gaan meetellen, is het mogelijk miljarden nieuwe armen te vermijden. Het VN-panel voor Duurzaamheid eist in die zin een omschakeling van de bestaande manieren om rijkdom te meten.
"Een toekomst die de moeite waard is om voor te kiezen." Dat is de ondertitel van het nieuwe toekomstrapport van de VN dat de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma en zijn Finse collega Tarja Halonen hebben gepresenteerd. Bij de VN weten ze dankzij al hun onderzoeken en rapporten over armoede, milieu, bevolking, energie en ziekte als geen ander dat een toekomst waar je als mens graag zou voor kiezen, een steeds moeilijker te bereiken ideaal wordt, ondanks vooruitgang op bepaalde vlakken (zie kader).
Het toekomstbeeld dat het Hoge Panel voor Wereldwijde Duurzaamheid schetst is gitzwart. Alles, van water tot voedsel en energie, raakt op. "Binnen achttien jaar hebben we maar liefst de helft meer voedsel, en 45 procent meer water en energie nodig dan vandaag. Tegen dan zijn er drie miljard extra mensen met het consumptiepatroon van de middenklasse en tegen 2040 zijn we met negen miljard", zo staat in het rapport.
Hete hangijzers verbinden
Het panel van 22 staatshoofden en hooggeplaatste experts is het troetelkind van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon, die duurzame ontwikkeling als prioriteit heeft. Het poogt alle hete hangijzers voor de toekomst met elkaar te verbinden.
Als het economische systeem en consumptiepatroon van vandaag doorgezet worden, dan "veroordelen we weldra drie miljard mensen tot de armoede", zo waarschuwen de auteurs. Dat is drie keer meer dan vandaag.
Nu al zijn de gevarenzones voor drie van de negen 'riskante limieten' van ons 'systeem' overschreden: de biodiversiteit, die diensten verleent aan de mens, is ontwricht, het klimaat is naar de knoppen en de stikstofcyclus, die de vruchtbaarheid van de bodem en van de oceanen bepaalt, eveneens.
Andere natuurlijke grenzen die we zeer binnenkort overschrijden zijn: de verzuring van de oceanen, de ontbossing en chemische vervuiling. Ook die evoluties duwen mensen in de penarie en in armoede. Nog een voorbeeld: doordat de zeeën leeg raken, dreigen 170 miljoen mensen hun job te verliezen.
"Zowel de wetenschap als de economie die op apegapen ligt, laat zien dat de huidige koers niet duurzaam is", voegt Ban Ki-moon daar aan toe.
"Iedereen is voor meer duurzame ontwikkeling, maar in de praktijk komt er weinig van terecht. In de politiek telt enkel het heden. De toekomstige generaties laten de politici in de kou staan. Daarom moet er een nieuwe 'groene revolutie' komen om grondstoffengebruik te verminderen en de productiviteit te verdubbelen", schrijven de auteurs, onder wie EU-commissaris voor Klimaat Connie Hedegaard en voormalig Noors premier Gro Harlem Brundtland.
Daarom lijsten ze 56 aanbevelingen op die snel toe te passen zijn en meteen vruchten kunnen afwerpen. De opmerkelijkste is om vanaf 2014 het bruto binnenlands product als concept te vervangen door een waarde die aangeeft in welke mate de grondstoffen die weelde van een land uitmaken, zijn uitgeput. Parallel daarmee wil de VN dat ook gewone consumptiegoederen geprijsd worden naargelang de sociale of ecologische schade die ze al dan niet aanrichten.
Labelsysteem
"De meeste goederen en diensten die vandaag worden verkocht, kopen we niet tegen een prijs die de sociale kosten en de milieu-impact weerspiegelen. Het moet daarnaast met een labelsysteem mogelijk worden voor consumenten om te zien wat die ook die prijs is. Op die manier bouwen we een economisch systeem dat de natuurlijke bronnen beschermt", zo staat in het rapport.
Ook zouden regeringen financiële markten en instellingen op zo'n manier moeten gaan reguleren dat het de duurzame investeringen op lange termijn zijn die het aantrekkelijkst worden. Bedrijven met meer dan 100 miljoen dollar aan kapitaal moeten verantwoording afleggen over de duurzaamheid van hun investeringen en er moet meer steun komen voor kleine groene bedrijven. Een voorbeeldland dat bewijst dat zulks werkt is Noorwegen (zie kader).
Subsidies die het milieu beschadigen moeten tegen 2020 uitgedoofd zijn. Momenteel spenderen regeringen meer dan 400 miljard dollar per jaar aan de sponsoring van fossiele brandstoffen. "Dat is zeven keer meer dan de overheidssteun voor hernieuwbare energie", benadrukken de rapporteurs.
Slagkracht voor vrouwen
Met onder andere die centen kunnen andere voorstellen worden uitgewerkt: meer middelen om vrouwen slagkracht te geven, "omdat zij wel eens de sleutel kunnen zijn voor economische heropleving", de 1,4 miljard mensen die dat nog niet hebben tegen 2030 toegang geven tot elektriciteit, een wereldwijd scholingsfonds dat alle kinderen lager onderwijs garandeert, overkoepelende strategieën om de kusten te beschermen en een internationale samenwerking tussen wetenschap en politiek, zodat die laatste sector wel op lange termijn gaat denken. Ook jongeren betrekken bij parlementswerk kunnen daarbij helpen.
Al die voorstellen moeten dienen als basis voor 'Rio +20', de grote duurzaamheidsconferentie die wereldleiders in juni houden in Rio de Janeiro. Twintig jaar geleden werden daar de basisconventies voor de bescherming van de planeet uitgetekend. Toen al klonk dezelfde boodschap, maar "nu is het nijpend geworden", besluit het panel.