GOEIENDAG tegen de angst

De nationale en tweetalige campagne kent haar oorsprong in de autovrije zone van Brussel-centrum, waar de initiatiefnemers samen met enkele bekende Belgen zo veel mogelijk voorbijgangers aanspraken en een goeiendag wensten. Ook de deelnemende bedrijven en organisaties zullen hun personeel aanmoedigen om collega's, cliënten en contacten vanaf vandaag met meer zorg een fijne dag te wensen. Naast de grote openbare en commerciële tv-zenders steunen onder andere bpost, Telenet, Proximus, de socialistische en christelijke vakbonden en ziekenfondsen, Torfs Schoenen en De Persgroep het initiatief.

"Met deze actie willen wij een symbolisch antwoord bieden op het huidige klimaat van angst en onzekerheid", zegt initiatiefnemer Fons Van Dyck van merkadvies-bureau Think BBDO. "Zowel in Vlaanderen, Brussel als Wallonië maken veel mensen zich zorgen over wat de toekomst zal brengen. Ze worden geconfronteerd met een moeilijke sociaal-economische situatie, met terreur, een vluchtelingencrisis, enzovoort."

"Zeker sinds de aanslagen van 22 maart is de angst in onze samenleving geslopen. In Brussel is een op de twee mensen bang om de metro te nemen of een groot winkelcentrum binnen te stappen. Er is veel wantrouwen in de samenleving en alles wat onbekend is, is verdacht. Dat kan zo niet langer, want een samenleving waar mensen elkaar niet meer in de ogen durven te kijken is eigenlijk een dode samenleving. Mensen die elkaar in stilte voorbijlopen, dat heeft iets vreemds. En toch is het in onze samenleving de gewoonte geworden."

Kleine geste

Het is niet de bedoeling dat de campagne gepaard gaat met grote affiches of ronkende reclamespots. De kleine geste staat centraal, zegt Van Dyck. "De deelnemers aan deze actie zullen in de eerste plaats hun personeel aanmoedigen om via een goeiendag wat meer sociaal contact met collega's of klanten aan te knopen. Mensen zullen aan de ingang van bedrijven een badge en een croissant krijgen met de vraag om hun kopje koffie samen met enkele collega's te nuttigen."

Op de vraag of dit ook geen pr-campagne voor de deelnemende bedrijven is, antwoordt Van Dyck eerlijk dat dit inderdaad een van de aspecten is. "Maar daarmee is niets mis. Ook bedrijven hebben er alle voordeel bij dat het klimaat op de werkvloer goed is en dat consumenten minder bang zijn om op restaurant te gaan of te shoppen. Deze campagne draait om een heel eenvoudig gebaar dat veel mensen een goed gevoel zal geven."

"Boeiend initiatief", zegt psycholoog Patrick Meurs (KU Leuven). "Ik kan me voorstellen dat sommigen dit zullen afdoen als een oppervlakkige, georkestreerde actie. Maar wat volgens mij heel belangrijk is, is de wens van de initiatiefnemers om meer vriendelijkheid en gevoeligheid in de publieke ruimte te brengen. Er bestaat momenteel een neiging om de publieke ruimte zo neutraal mogelijk te houden. Ik betwijfel of het zo'n goed idee is om alle emoties uit de publieke ruimte te bannen."

Meurs voegt eraan toe dat een goeiendag een positief effect heeft op mensen. "Het gaat hier om vriendelijkheid en warmte, aanwezigheid bij de ander. Om goeiendag te kunnen zeggen, moet je anderen aankijken en vaak ook even lachen. De ontmoeting wordt dan affectiever. Dat is niet enkel een psychologisch of relationeel gegeven, er gebeuren ook dingen in het lichaam. Zo activeert een groet bepaalde hormonen die de nieuwsgierigheid naar de andere aanwakkeren."

Gedragspsycholoog Mark Nelissen wijst erop dat een begroeting ook een geruststellend effect heeft. "De oorspronkelijke functie van een groet is om een andere persoon duidelijk te maken dat hij of zij tot dezelfde groep behoort en geen agressieve bedoelingen heeft. Het is een eeuwenoud gebaar uit de tijd toen mensen samenleefden in kleine groepen waarvan de leden sterk op elkaar waren aangewezen om te overleven."

Een paar millennia later is de betekenis van een begroeting nog steeds intact, zegt Nelissen. "Het achterwege laten van een groet is dan ook een signaal dat er iets mis is. Indien u vandaag uw directeur op de parking tegenkomt en die loopt u straal voorbij, wijst dit op een probleem. Maar als de baas u wel vriendelijk groet, maakt hij of zij daarmee duidelijk dat hij of zij u respecteert en naar waarde schat."

Nelissen betwijfelt wel of een actie als 'Zeg maar goeiendag' een blijvende impact zal hebben. "Het gaat hier om een heel kunstmatig initiatief. Je kunt niet zomaar inbreken in een ingebakken biologisch systeem." Wel stelt Nelissen vast dat veel bedrijven omwille van commerciële redenen steeds meer nadruk leggen op het begroeten van cliënten. "In de Verenigde Staten is dat extreem. Daar kun je geen winkel betreden of een verkoper stapt op je af om je te begroeten. Ze maken gebruik van een eeuwenoude gewoonte om je de indruk te geven dat je tot de groep behoort. Maar in feite is het een truc om het koopgedrag te stimuleren."

Dag van de Goeiendag

Sociaal psycholoog en angstexpert Erik De Soir is enthousiast over het initiatief. "In vaktermen hebben we het hier over innovatief gedrag: een groep mensen gaat in tegen een vorm van negatief conformisme. Het feit dat bekende mensen en bekende bedrijven zich achter deze actie scharen, maakt dat er een grote kans op slagen is. Ik verwacht dat zeer veel mensen hier spontaan en met veel plezier aan zullen deelnemen."

Of zo'n campagne ervoor zal zorgen dat de Belg voor de rest van zijn leven systematisch goeiendag zal bijven zeggen, betwijfelt De Soir. "Een gedragsverandering kan de tijd overleven als er een sterke overtuiging achter blijft zitten. Arabische begroetingen als 'salam aleikum' en begrippen als 'insjallah' zijn blijvers omdat ze gedragen worden door een actief onderhouden geloof, de islam."

Ook als de huidige initiatiefnemers de campagne over een jaar nieuw leven inblazen, zal het effect minder zijn. "Je zou een Dag van de Goeiendag kunnen invoeren, maar dan doe je eigenlijk wat iedereen probeert te doen. Weet u wanneer de Dag van het Kind doorgaat? Of de Dag van de Duurzaamheid? Ik alvast niet."

Toch kan de campagne volgens De Soir wel een duurzaam effect bewerkstelligen. "Mensen die andere mensen begroeten zullen daaraan niet enkel plezier beleven, het zal hen ook extra contacten en een groter netwerk opleveren. Positieve bekrachtiging heet dat in de psychologie, en het is de basis van de leertheorie. Als bepaald gedrag tot positieve gevolgen leidt, zullen mensen dat succesvolle gedrag blijven herhalen."