Labiomista is nu al wereldnieuws. Het is tegelijk een beeldentuin, dierentuin en landschapskunst

Labiomista is nu al wereldnieuws, de Duitse Vogue en Wallpaper ­kwamen langs en vorige week brachten curatoren uit alle werelddelen een bezoekje. “De B&B aan de overkant is al twee keer moeten uitbreiden”, zegt Vanmechelen met een monkellachje. Maar eigenlijk staat hij ervan te kijken. “Als je bedenkt dat we vier jaar geleden met dit plan zijn begonnen, dan is het heel snel gegaan. Dat is uniek in de kunstwereld.”

Vanmechelen huurde eerder een werkplek in Hasselt, tot hij van de gouverneur van Limburg te horen kreeg dat het onzeker was of hij daar nog langer dan vijf jaar zou kunnen blijven. “Zoiets moet je mij niet zeggen, dan ben ik meteen weg.” Hij klopte aan bij de ­burgemeester van Genk, Wim Dries, omdat het ­kosmopolitische van die stad hem aansprak. Door het mijnverleden is de bevolking er al decennialang erg divers en dat past bij Vanmechelens wereld. Zijn bekendste project is het Cosmo­politan Chicken Project, waarbij hij kippen kruist als kunstwerk. Een unieke – diverse – kip is het resultaat. Samen met weten­schappers onderzoekt hij of dit een robuustere variëteit kan opleveren. De kunstenaar opende vorig jaar in samenwerking met ILRI (International Livestock Research Institute) in Addis Abeba in Ethiopië een kruisingsproject om het leven van de lokale bevolking te verbeteren. Het project wordt door de Bill & Melinda Gates Foundation ondersteund, als ­zoektocht om honger de wereld uit te helpen.

“Eerst was er sprake van een plek voor mij op C-Mine”, zegt Vanmechelen. “Ik vind het daar mooi, maar zag het niet voor me. Toen het gesprek bijna was afgelopen, schoot de oude zoo van Zwartberg de burgemeester te binnen. Ik dacht ­meteen: dat is het.”

“Wim Dries en ik zagen het ­project als een publiek-private samenwerking en als vorm van stadsontwikkeling. Door de oude site nieuw leven in te blazen ­kunnen er nieuwe impulsen komen voor de buurt. We zien de eerste kiemen al. In de omgeving zijn al twintig nieuwe bedrijven gekomen, er is een restaurant geopend en er volgen ongetwijfeld nog zaken.”

Eerst wilde de burgemeester dat hij in de oude villa van de directeur zou huizen, maar dat zag hij anders.” Intussen had Vanmechelen de bekende Zwitserse architect Mario Botta leren kennen, die onder meer het Museum of Modern Art in San Francisco bouwde. “Botta was in Genk voor de opening van een nieuw gebouw daar. We raakten in gesprek en het klikte. Hij kende mij van de Biënnale van Venetië. Mijn werk bestaat altijd uit drie peilers: kunst, boerderijen en foundations (stichtingen, SB). Toen ik het plan van het zooterrein zag, zag ik het potentieel voor alle drie. In de villa zouden de stichtingen komen, in het park de dieren en ik wilde een nieuw gebouw voor mijn atelier en kantoor. Ik sprak Botta erover aan: ‘Als jij zoiets vraagt, wil ik er wel over nadenken’, zei hij.

“Samen bezochten we de site en toen volgde een magisch moment. Niemand raakte binnen in de oude villa omdat de sleutel was verwrongen. Botta zei: ‘Als ik de deur openkrijg, dan doe ik het.’ Iedereen stond met ingehouden adem te ­kijken. Botta wrikte een paar keer met de sleutel en opeens gaf de deur mee. ‘Le projet est pour moi’, zei hij. Als kunstenaar leef je op dat soort spanning.”

“De villa was nu een verlaten stoffig huis. De oude weduwe van de vroegere zoodirecteur bewoonde er jarenlang nog een klein stukje van. Ik ben hier ­vroeger vaak geweest, met mijn peter, die bioloog was. De zoo van Zwartberg stond bekend om haar beren. Sommige ervan hebben nog meegedaan in de film L’ours.

“Op de naam ‘Labiomista’ heb ik een tijdje zitten broeden, tot ik op een dag een insalata mista zat te eten in Italië – ik was net onderweg naar Mendrizio, om er met Botta samen te zitten over de plannen. De naam bestaat uit het Franse ‘la’, het internationale ‘bio’ en het Italiaanse ‘mista’. Voor mij ­betekent het woord ‘de mix van het leven’. Vandaag is de helft van het gebied van 24 hectare ontwikkeld als park, de andere twaalf is natuur­gebied. Labiomista is de overgang tussen de bewoonde wereld en de wildernis.”

Vorig jaar was het eerste deel van het project klaar: het atelier en de kantoren van Vanmechelen. Het gebouw, zo lang als een ­voetbalveld, is ronduit fascinerend. De zwarte kleur van de ­baksteen ­verwijst naar het ­mijnverleden van de streek. “Dit is het eerste zwarte gebouw van Botta. Ik vind het natuurlijk ook zijn beste gebouw. Het ademt de spanning tussen natuur en ­cultuur. Ik ben de mens van de kruisingen.”

In het midden zit een kooi van zestien meter hoog waarin Vanmechelen een koppel ­Stellers arenden zal onderbrengen, die in het wild met uitsterven bedreigd zijn. “We kweken ze als onderdeel van een beschermingsproject.” Aan het einde van het gebouw ­huizen tropische vogels zoals ­toekans in een immense serre. “Dat zijn de fruiteters. Mochten de arenden en de fruiteters samen zitten, dan waren zij hun prooi.”

Eicel

Het gebouw is niet toegankelijk voor het publiek, maar Vanmechelen zorgde er wel voor dat we kunnen meegenieten van zijn kunst. Het gebouw zweeft boven de grond, zodat eronder een open galerij is met aan ­weerszijden kunstwerken van Vanmechelen. Een ervan is een grote lichtbak met een foto waarop te zien is hoe Vanmechelen lucht blaast in iets wat lijkt op een eicel. “Blazen we leven of dood in de wereld?” Dat is de vraag.

Tegen de opening zal er nog een groot werk van een Medusa-beeld in carraramarmer bijkomen. “Vroeger was de Medusa het ­symbool voor de medische wereld. Slangengif was in de oudheid het eerste medicijn. Vandaag komen bijna alle vaccins voort uit het ­collageen van kippeneieren. Het beeld zal een Medusa-hoofd uitbeelden met slangen- en kippenkoppen. De Medusa, maar dan anders.”

Over naar het park. Langs een fijn organisch slingerpad in beton volg je een parcours langs onder andere een marmeren versie van het Cosmogolem-hoofd van tien meter hoog. De Cosmogolem is de ­symbolische helper en redder van kinderen in de wereld. Kinderen kunnen er briefjes over hun dromen in achterlaten. Koen Vanmechelen bouwde al Cosmogolem-reuzen over de hele wereld, nu al 44. De eerstvolgende versies komen in Tulum in Mexico en in Chili. De Cosmogolem is altijd op reis en brengt culturen samen.

Als je nadien verder wandelt, sta je oog in oog met een aantal door Vanmechelen gekruiste en gekweekte dieren: dromedarissen, emoes, alpaca’s, nandoes (een soort struisvogels) en kippen. Op de stallen komen fotoinstallaties en er zullen citaten van onder anderen Vanmechelen zelf op de muren prijken. “We willen mensen doen nadenken. We reiken geen oplossingen aan, wel vragen.”

De scenografie is in handen van het bureau Voet en De Brabandere. Zij ontwikkelden een spel voor ­kinderen waarbij ze een dier ­kunnen samenstellen. In het park komt een amfitheater waar Koen Vanmechelen onder andere samen met de universiteit van Hasselt activiteiten zal ontwikkelen. In een van de stallen komt een glasblazerij. “Ik werk al tien jaar mee aan Glasstress op het eiland Murano in Venetië en ben dit jaar samen met Vik Muniz curator van deze tentoonstelling die kunst en glas samenbrengt. Tijdens de komende editie van de Biënnale zal er een werk te zien zijn over een van mijn huidige thema’s, mensenrechten.”

Nomad’s land

In het gebouw van de villa huizen de stichtingen die deel uitmaken van het oeuvre van Vanmechelen. Het zijn er vijf. In de ‘Walking Egg foundation’ wordt onderzoek gedaan naar fertiliteit en zoekt het team naar een betaalbare IVF-methode. Dan is er de ‘Cosmogolem’-stichting, die opkomt voor kinderrechten, in samenwerking met Peter Adriaenssens en Jeanne Devos. De stichting ‘Combat’ - bekend van de installatie Coming World Remember Me in Ieper (die met de kleine herdenkingsbeeldjes) - ondersteunt kinderen in nood. De vierde is het bekende ‘Cosmopolitan Chicken Research Project’. Tot slot is er ‘Mouth’, een filantropisch fonds dat kunst, wetenschap en mensen samenbrengt rond het thema ‘diversiteit’. Het gaat partnerships aan met mensen en organisaties die diversiteit wereldwijd op de agenda zetten, met als doel een constructievere ecologische en sociale balans uit te denken voor de wereld.

Komt er absoluut niet in het park: een restaurant. “Ooit ging ik naar een natuurgebied en zag ik bij de ingang allemaal fastfoodkramen. Mijn zin om het gebied in te gaan was meteen over. Dat wil ik hier absoluut niet. Bovendien is het nergens voor nodig. In Genk zitten zo veel mensen met internationale roots die allemaal stukken beter kunnen koken dan wat we hier zouden kunnen aanbieden. Samen met de buurt en de stad incorporeerden we de bestaande volkstuintjes in ons project en herdoopten ze tot het Nomad Land. Een biomarkt zou ik ook wel zien zitten.”

Vanmechelen kijkt uit naar de opening, al een hele prestatie op zich. “Wat ik leuk vind, is dat het zo leeft bij de mensen. Velen willen hier bijvoorbeeld gidsen. Ik kijk natuurlijk uit naar de opening maar voor mij is het één project van de vele. Ik leef als kunstenaar meer in de toekomst dan in het heden. Ik weet dat in het ‘nu’ leven veel beter voor je is, maar ik ga altijd uit van the best is yet to come. Bij elk nieuw werk breek ik opnieuw mijn hoofd. Als je dat niet toelaat, maak je altijd hetzelfde. Topwerk bestaat maar bij gratie van minder werk.

“Weet je waar ik de laatste tijd het meeste naar uitkeek? Dat er na een dracht van dertien maanden een kameeltje zou worden geboren op de boerderij bij me thuis en dat is vanochtend gebeurd.” Hij laat een foto zien op zijn gsm van een allerschattigst harig grijs-wit gespikkeld wezentje. Nooit gedacht dat een baby-kameel zo lief was. Wat een wonderlijke wereld, die van Vanmechelen.

Labiomista opent op 6 juli in Genk, Marcel Habetslaan 50. 

labiomista.be