Bioloog Dirk Draulans zoomt elke week in op een opvallend specimen in de Vlaamse natuur – de mens uitgezonderd. Deze week: de breedvoetvlieg.
De herfst is geen seizoen dat je met vliegen associeert, een mens is al blij dat hij eindelijk verlost is van de mormels die een zomer toch wat minder aangenaam maken. Maar er bestaan ook vliegjes die in de herfst tot leven lijken te komen. De meeste mensen zullen ze echter nooit zien, want hun leven speelt zich buiten de keuken of de slaapkamer af.
Een bericht van het Nederlandse EIS Kenniscentrum voor Insecten op de site van Nature Today werpt wat licht op de mysterieuze breedvoetvliegjes. Ze zijn amper enkele millimeters groot, maar als je de moeite neemt om ze onder een loep te bekijken, blijken de vrouwtjes mooi gekleurd te zijn. Hun naam is geïnspireerd door hun afgeplatte achterpootjes. Ze hebben de gewoonte om op bladeren rond te spurten, een proces waarbij ze waarschijnlijk voedsel oplikken, zoals de suikerrijke afscheidingen van bladluizen.
Breedvoetvliegjes hebben iets met paddenstoelen – vandaar dat kenners ze vooral in de herfst opmerken. Hun larven hebben paddenstoelen nodig om tot ontwikkeling te komen. Mogelijk heeft elke soort zijn paddenstoel (of omgekeerd: elke paddenstoel een vlieg). Op de website waarnemingen.be van Natuurpunt zijn tien soorten breedvoetvliegjes geregistreerd, maar van geen enkele zijn meer dan een paar gegevens beschikbaar. De site gebruikt de tonderzwambreedvoetvlieg als voorbeeld. De zwam in kwestie brandt gemakkelijk en werd vroeger gebruikt om vuren aan te wakkeren, wat misschien nuttig is voor de vliegjes.
Want een speciaal geslacht binnen de familie zijn de rookvliegjes. Ze worden alleen waargenomen terwijl ze in de rook van vuurtjes in natuurgebieden vliegen. Vuur maken is nuttig om muggen en andere vervelende insecten op een afstand te houden, maar rookvliegjes worden erdoor aangetrokken, ondanks de giftigheid van de rook en het gebrek aan zuurstof. Misschien stimuleert rook de diertjes tot verhoogde seksuele activiteit – de drang tot voortplanting kan vreemde gedragingen in een dier naar boven halen. Wat de vliegjes buiten de rook doen, is niet bekend. Misschien hebben ze ook iets met paddenstoelen, want er zijn zwammen die floreren op de zwartgeblakerde gronden na een brand in een bos- of heidegebied.
In Nederland zijn pas twee jaar geleden voor het eerst rookvliegjes waargenomen, vooral omdat er vroeger niet naar gezocht werd. Voor ons land zijn geen waarnemingen bekend, maar er is geen reden om aan te nemen dat ze bij ons niet zouden voorkomen. Mensen die zich de moeite getroosten om kleine vliegjes te zoeken, wacht een verrassing.
Vliegenkenner Patrick Grootaert van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen beschreef in The Belgian Journal of Entomology een voor de wetenschap nieuwe vliegensoort van slechts enkele millimeters groot. Het diertje werd gevangen in de botanische tuin Jean Massart in Brussel. Het werd Drapetis bruscellensis gedoopt, wat Grootaert inspireerde tot een mooie vrije vertaling: het Brussels weglopertje. Het beestje leeft op boomstammen en bladeren, waar het jaagt op mijten en insecten die nóg kleiner zijn. De vorm van de geslachtsdelen en voelsprieten was cruciaal voor de determinatie, net als een analyse van het DNA. Het gebeurt uiterst zelden dat er in ons land een nieuwe soort voor de wetenschap ontdekt wordt.
Dirk Draulans
De drang tot voortplanting kan vreemde gedragingen in een dier naar boven halen.
