Napels zien en (over)leven
'Dit is een verhaal over de dynamiek van misdaad en macht, geen geschiedenis van Napels', zegt Roberto Saviano over het tweede seizoen van de Italiaanse serie Gomorra, gebaseerd op zijn gelijknamige boek uit 2006. 'Het misdaadverhaal wordt enkel aangewend om iets groters te vertellen.'
Rome, vijf maanden geleden. Op het toneel van het spectaculaire Teatro dell' Opera zit de uitgebreide cast en crew van Gomorra - La Serie. Alle ogen zijn echter gericht op de zwijgzame man in het midden: Roberto Saviano: filosoof, schrijver, intellectueel. Tien jaar geleden publiceerde hij zijn boek Gomorra, een literair eerstepersoonsverslag van zijn onderzoek naar de Camorra, een van de oudste en koppigste Italiaanse misdaadorganisaties.
De intense brok non-fictie zette Italië in rep en roer, maakte de schrijver in een klap wereldberoemd, maar betekende ook het einde van zijn normaal leven. Saviano ontving verscheidene doodsbedreigingen, dook onder, moest voortaan leven onder politiebescherming.
De grijnzende titel, die het woord Camorra echoot en tegelijk naar de poel van verderf verwijst, is ontleend aan een zin van Giuseppe Diana, een priester die in 1994 werd afgemaakt: "Het is tijd om op te houden Gomorra te zijn." Saviano's Gomorra wist echter van geen ophouden. In 2008 sloeg filmmaker Matteo Garrone Cannes en de cinema knock-out met een onthutsende adaptatie. In de VS was Time formeel: "De grauwste portrettering van de maffia uit de Italiaanse en Amerikaanse geschiedenis".
"De sterkte van de reeks ligt niet in het feit dat ze iets aanklaagt, maar in de antropologische blik op een realiteit die angst inboezemt", zegt Saviano. Critici verweten en verwijten Saviano dat hij enkel op het negatieve focust, maar die slappe kost wuift hij weg. "Italianen haten diegenen die het kwaad aanwijst in plaats van het kwaad zelf te haten. In de twee decennia dat Berlusconi de plak zwaaide was praten over de maffia gelijk aan het bekladden van de regering. Vandaag betekent het dat je het land besmeurt.
"Je kunt echter moeilijk doen alsof het allemaal niet bestaat. Als een rechter vermoord wordt, is het een internationaal fenomeen. Als een priester wordt afgemaakt, is het een nationale gebeurtenis. Als een onschuldige persoon wordt vermoord, vinden we een stuk op de tweede pagina van de krant, één dag lang."
Het eerste seizoen van de daaropvolgende tv-reeks, nog gerealiseerd in een sfeer van nationaal wantrouwen en zelfs angst (bij cast en crew), was niet uit hetzelfde hyperrealisme van de film gesneden, maar werd een klinkend succes: best bekeken reeks ooit voor productiehuis en zender Sky, een miljoen kijkers in zeven dagen (meer dan House of Cards en Game of Thrones). Voor het tweede seizoen werd met veel vertrouwen eerst alle schrijftijd genomen en vervolgens alle registers opengetrokken.
Vrouw centraal
Het loont om de eerste episode meteen te vergeten, een zwak vertelde, nog zwakker geacteerde 'dertiende' deel van seizoen 1. Dit verhaal over macht start pas goed vanaf de zinderende tweede aflevering, waarin de relatie tussen vader en zoon Savastano indringend en haast abstract wordt verkend. Een jaar is verstreken nadat Ciro Don Pietro op de vlucht dreef en Genny ei zo na het hoekje om stuurde. We vinden de verloren zoon terug in Honduras, flink bedrijvig in de cocaïne en klaar voor de grote oversteek (terug naar Italië, voorbij papa Pietro).
Is het klassieke conflict tussen vader en zoon één thematische pijler, dan verkent seizoen 2 in elk geval ook wat Saviano al in 2006 schreef over de gewijzigde rol van de vrouw binnen de Camorra: zij is niet de jammerende kloekhen uit de populaire media, maar een kille manager van dodelijke handel en wandel.
Het thema maakt Francesca Comencini enthousiast. Zij beschouwt het als een eer mee te mogen regisseren aan Gomorra's vervolgverhaal. "Slechts 7 procent van alle regisseurs zijn vrouwen", zegt ze. "In Gomorra bekleedt de vrouw echter een centrale plaats. Het getuigt van de grootsheid van dit project om precies een vrouw te kiezen om dat vrouwelijke gezichtspunt weer te geven." Twee nieuwe vrouwelijke personages garanderen verder een gelijkere balans der seksen.
Schoonheid in de hel
Een en ander verleent extra schoonheid aan een serie over seriële lelijkheid. Naar verluidt kan geen enkele filosoof Plato van zich afschudden, maar Saviano beslist niet: "Je kunt niet goed vertellen over iets slechts als je niet zelf vervuld bent van goedheid en schoonheid. Er is schoonheid in de hel. Je kunt het kwaad niet observeren zonder het goede te koesteren en te bevorderen. Het gevaar schuilt precies in de samenzwering van het zwijgen."
De uitdrukking 'Napels zien en sterven' - vedi Napoli e poi muori - werd populair in heel Europa dankzij Goethe. De betekenis: iets zo overweldigend mooi vinden dat je erna gerust de aarde met de hemel wilt inruilen. Volgens bepaalde bronnen zou het ook een woordspeling zijn op het plaatsje Muori: eerst Napels zien en dan pas (nabijgelegen) Muori. Italianen beschouwen Napels namelijk als een soort hemel op aarde. De grootste misleiding van de duivel bestond erin de mens te laten geloven dat hij en de hel niet bestaan.
Gomorra, seizoen 2 is nu te koop op dvd. De reeks is later dit najaar ook te zien op Telenet Play More.