Libris Literatuurprijs stuurt Vlaamse auteurs wandelen

Beleeft de Vlaamse literatuur werkelijk moeilijke tijden of valt het gewoon toe te schrijven aan de legendarische grilligheid van letterenjury's? Feit is dat voor het eerst in twaalf jaar geen enkele Vlaamse auteur op de shortlist van de Libris Literatuurprijs prijkt.

Annelies Verbeke (met publiekslieveling Dertig dagen) en Elvis Peeters (Jacht) leken via hun longlistnominatie redelijk kansrijk. Maar de jury - met aan Vlaamse zijde Margot Vanderstraeten - schudde de kaarten behoorlijk verrassend. Het zijn de zes Nederlanders Alex Boogers, Joke van Leeuwen, Connie Palmen, Inge Schilperoord, P.F. Thomése en Thomas Verbogt die op 9 mei in het Amstel Hotel meedingen naar de 50.000 euro, bestemd voor de beste Nederlandstalige roman van het afgelopen jaar.

Bij de voorstelling van de genomineerden in het Amsterdamse Rijksmuseum vertelde juryvoorzitter en Shell-directeur Dick Benschop dat het "vaak geen flinterdunne niemendalletjes waren die de jury dit jaar op zich af kreeg". Ook hekelde hij "het gebrek aan terughoudendheid van uitgevers bij het uitbrengen van de hoeveelheid titels". "Het aantal aspirant-auteurs - onder wie Bekende Nederlanders en Bekende Vlamingen - dat een roman wil publiceren groeit nog altijd. 'Ik schrijf, dus ik ben', noteerden wij."

Het werd dus flink snoeien "in het haast ondoordringbare woud van flaptekstproza en dood hout" tussen de 180 inzendingen. Bij longlist- en shortlist viel het de jury op dat "de afgelopen jaren de grenzen van de roman zelf vervagen". "Het is vaak niet duidelijk waar fictie begint en non-fictie ophoudt."

Optelsom van outsiders

Lezers blijven erg gulzig naar verhalen gebaseerd op ware gebeurtenissen, zo blijkt. Shortlistcoryfee Connie Palmen past uitstekend in dat straatje met haar alom bejubelde roman Jij zegt het, over de turbulente relatie tussen Sylvia Plath en Ted Hughes, vanuit zijn perspectief. Samen met P.F. Thomèse met De onderwaterzwemmer, de grillige 'vatersuche' van het wantrouwige en gekwelde personage Tin van Heel, staat Palmen ongetwijfeld het hoogst aangeschreven bij de literaire bookmakers.

De shortlist oogt verder als een optelsom van outsiders, met een nauwgezet evenwicht tussen mannen en vrouwen. Debutante Inge Schilperoord, ook al op de shortlist van de ECI en bekroond met de Bronzen uil, beleeft een droomjaar met Muidhond. Daarin bood ze een beklemmende inkijk in het hoofd van een pedofiel.

Alex Boogers tuimelde allicht van zijn stoel bij het vernemen van de nominatie voor zijn roman Alleen met de goden, waarin hij het onstuimige, autobiografisch getinte relaas brengt van kickbockser Aaron Kleinman die zich aan de marginaliteit ontworstelt.

Joke van Leeuwen - die in 2013 de AKO Literatuurprijs kreeg - mag zich wel vaker in de jurygunsten verheugen, dit keer met haar historische migratieroman De onervarenen.

Thomas Verbogt wordt vooral in Nederland op waarde geschat voor zijn weemoedige elegantie en sobere intimisme, zoals in het nu genomineerde Als de winter voorbij is.

Alom geprezen, niet geselecteerd

Minstens even interessant is natuurlijk wie de schifting niet haalde. Duidelijk is dat de jury het minder begrepen heeft op proza van stijltijgers met een iets barokkere schrijftrant. Tandengeknars valt daarom mogelijk te horen ten huize A.F.Th. van der Heijden die met De ochtendgave nochtans een wervelende én inventieve spionageroman schreef over de Vrede van Nijmegen.

Ook Jamal Ouariachi met Een honger - zowat dé alom geprezen kolos van 2015 - of Ronald Giphart (Harem) zullen mopperen. In een eerste fase kregen trouwens al Yves Petry (Liefde bij wijze van spreken), Arnon Grunberg (Het bestand), Hagar Peeters (Malva) en Maarten 't Hart (Magdalena) een ticketje naar de uitgang.

Op 9 mei weten we wie Adriaan van Dis opvolgt op het Libris-palmares. Hij stak vorig jaar de concurrentie in zijn zak met zijn moederroman Ik kom terug.