Assisen dan toch niet afgeschaft

De Potpourri II-wet van 5 februari 2016 regelde dat bijna alle misdaden of zogeheten criminele zaken - de zwaarste misdrijven uit het strafwetboek - berecht konden worden door de correctionele rechtbanken en niet meer door het assisenhof. Omdat de correctionele rechters door Potpourri II veel 'zwaardere' dossiers op hun bord zouden krijgen, zoals moord en doodslag, werd ook de bovengrens van de straffen die ze konden uitspreken verhoogd tot 40 jaar.

Sindsdien werden nog nauwelijks criminele zaken voor het assisenhof gebracht. Mee door een omzendbrief van het College van procureurs-generaal, die het Openbaar Ministerie enkel nog aanraadde de verwijzing naar assisen te vragen wanneer men levenslang wilde vorderen. Vrijwel nooit dus. Zodat het om een feitelijke afschaffing van de volksjury ging. Maar daar heeft het Grondwettelijk Hof nu dus een stokje voor gestoken.

"Artikel 150 van de grondwet zegt dat alle 'criminele zaken' door het hof van assisen moeten behandeld. De wetgever beschikt weliswaar over een ruime beoordelingsbevoegdheid om te bepalen wat onder dat begrip valt. Maar die bevoegdheid is niet onbegrensd. De wetgever is verplicht minstens de zwaarste misdrijven voor te behouden aan een jury." Met die eenvoudige logica keldert het Grondwettelijk Hof de assisenhervorming van Geens.

Grote gevolgen

De beslissing heeft verstrekkende gevolgen. Vanaf de dag van publicatie in het Staatsblad wordt het oude systeem terug van kracht. Genomen beslissingen op basis van de Potpourri-wet blijven wel geldig.

Vraag is wat er met lopende moord- en doodslagprocessen voor correctionele rechtbanken en hoven van beroep moet gebeuren, zoals de Kasteelmoord. In dit verband is het belangrijk dat het Grondwettelijk Hof ook alle bepalingen over hogere bestraffingen vernietigt. "Vermits die rechtbanken en hoven gevat zijn door een ongrondwettelijke wet en ook moeilijk kunnen bestraffen op basis van een ongrondwettelijke wet, moeten ze zich onbevoegd verklaren", zegt Frank Scheerlinck, een van de advocaten op het proces van de Kasteelmoord.

Sarah Lambrecht, woordvoerster van het Grondwettelijk Hof, houdt er een andere mening op na. "Het proces gaat gewoon door. Maar voor de bestraffing valt men terug op het oude systeem", meent zij. Koen Geens ziet ook geen probleem. "Wat al bij correctioneel zat, blijft correctioneel." Verder wil hij nu snel werk maken van zijn 'criminele kamers', het zogeheten 'assisen light'.

Meester Scheerlinck en tal van zijn collega's zijn bijzonder opgetogen over dit arrest. Jef Vermassen noemt het 'eerherstel' voor assisen. "Een mooi kerstcadeau. Hopelijk komt de minister nu weer niet met iets nieuws."

Gust Verwerft, nestor van de assisenjournalistiek en een van de indieners van een klacht bij het Grondwettelijk Hof: "Elke burger die een misdaad begaat, heeft volgens onze Grondwet het recht door zijn medeburgers beoordeeld te worden. En niet door een systeem dat binnen de kortste keren leidt tot 'justitiële incest'. Kijk maar naar wat er allemaal achter de schermen gebeurd is in de Kasteelmoord. Wel, dat grondrecht is nu hersteld. En ik ben blij dat ik daar mijn steentje heb toe bijgedragen."

Voor Koen Geens was het gisteren zijn beste dag niet. Naast het afschaffen van assisen schendt Potpourri II nog in vier andere bepalingen de Grondwet. Ook over de huiszoeking bij een zogenaamd mini-onderzoek - eerste stapje naar het afschaffen van de onderzoeksrechter - wordt hij teruggefloten. Net als over de beperking van het cassatieberoep tegen beslissingen over de voorlopige hechtenis. Knoeiwerk op grote schaal dus.