De crash van Motor City USA

K
evyn Orr is een creatief mens. De crisismanager die Detroit van het bankroet moet redden, wilde nog een vip-bustrip langs de treurigste wijken van zijn stad organiseren. Dan konden de grootste schuldeisers eens met eigen ogen zien hoe wreed het is de geldkraan dicht te draaien.

Nee bedankt, zeiden de uitgenodigde pensioenfondsen en banken. Te riskant. Stel je voor dat je als schuldmanager live op nieuwskanaal WXYZ Action News geconfronteerd wordt met boze bewoners van downtown Detroit.

De crisistour is virtueel te maken. Neem op Google Streetview vanuit voorstad Dearborn de Edsel Ford Freeway om de stad binnen te rijden, ga linksaf bij 14th Street, en je rijdt door New Goldberg en LaSalle Gardens.

Erkende getroubleerde buurten: afgetrapte houten huizen die zo uit het diepe zuiden van de VS lijken te komen, afgewisseld met naargeestige vierkante bakstenen forthuizen waar bewoners hun auto liefst achter een huizenhoog hek opsluiten.

Wat het meest opvalt: de vacant lots. Overal zie je ze. Vage lapjes grond waar ooit huizen en winkels hebben gestaan. Totdat de opstallen verlaten werden, van gammel tot erger vervielen en uiteindelijk een paar jaar geleden in het kader van de Big Clean Up door de gemeente werden afgebroken. Waarna er grasveldjes voor in de plaats kwamen.

De veldjes geven je het vreemde ruimtelijk gevoel in een schaars bebouwd buitengebied te zijn, ver van de grote stad. Terwijl je toch echt in Metro Detroit bent, eens de vijfde stad van de VS.

Maar die toppositie is van vroeger, toen Detroit nog Motor City USA was, de trotse thuishaven van Ford, Chrysler en General Motors. Autofabrieken die ooit vele tienduizenden arbeiders aantrokken uit de zuidelijke staten, waar het leven zwaar was en de banen schaars. De Grote Migratie wordt die volksverhuizing genoemd in de VS - de demografie van Detroit veranderde er radicaal door, negentig jaar geleden. Van een blank pioniersstadje in Michigan op de grens met Canada, een paar uur rijden van Toronto, werd Detroit een overwegend zwarte fabrieksstad.

Nu zijn de grote fabrieken verdwenen, en kreunt en steunt het in Detroit. Het is het verhaal van elke stad die zwaar op de industrie leunt en de bedrijvigheid ziet vertrekken naar goedkopere oorden. Kijk naar Luik, waar de staalindustrie bijna verdwenen is, naar Genk, waar volgend jaar Ford zijn biezen pakt: als de banen verdwijnen blijft de stad verweesd achter. Met alle sociale schade van dien. Want de beste mensen proberen weg te komen, terwijl zwakkeren blijven hangen.

Wordt er dan helemaal niets meer gemaakt in Detroit? GM heeft er nog steeds zijn World Wide Head Office zitten, in het Renaissance Centre, met uitzicht op de Detroitrivier. Er is een testcentrum waar de nieuwste modellen op de proef worden gesteld, en in voorstad Dearborn bouwen Fordarbeiders stoer de F150-truck, de all American benzineslokop.

Maar het epicentrum van de auto-industrie is Detroit al lang niet meer.

De tax base van de automakers, die vroeger van Detroit een relatief welvarende stad maakte, is daarmee grotendeels verdwenen. Zie daar het grote probleem van het gemeentebestuur - dat van oudsher gedomineerd wordt door de Democratische Partij van president Barack Obama: er komt te weinig belastinggeld binnen. Detroit is van werkstad tot uitkeringsstad verworden.

Kijk naar de bevolkingssamenstelling en je schrikt: 700.000 inwoners telt Metro Detroit nog - minder dan de helft van de 1,8 miljoen mensen die er een halve eeuw geleden woonden en werkten. Veel van de resterende inwoners hebben geen werk, ze kosten de gemeente alleen maar geld. Bijna een derde van de Detroiters zijn alleenstaande moeders met kinderen, sukkelaars die vooral van een leefloon rondkomen. Het zijn bijna allemaal Afro-Amerikanen, want Metro Detroit telt minder dan 20 procent blanken, Latino's en Aziaten.

Detroit is zo een van de armste steden van het land geworden. Meer dan de helft van de huiseigenaren verzuimde vorig jaar belasting te betalen, waardoor de overheid bijna een kwart miljard dollar misloopt - geld waarmee openbare voorzieningen als scholen en bibliotheken, ambulances en wegenonderhoud moeten worden betaald.

Zo kwam het dat Detroit donderdag bescherming tegen zijn schuldeisers aanvroeg - het voorportaal van bankroet. De faillissementsaanvraag werd later op de dag wel aangevochten door een rechtbank in Michigan. Volgens de rechter strookt de aanvraag niet met de grondwet en moet ze weer ingetrokken worden. Een reactie van gouverneur Rick Snyder kwam er niet voor de deadline.

In het voorjaar werd de financiële noodtoestand al aangekondigd, met een begrotingstekort van ruim 300 miljoen dollar. De totale schuldenberg van de stad is opgelopen tot ruim 18 miljard - geld dat de afgelopen jaren juist werd geleend om een wedergeboorte na het afkalven van de autosector te betalen - het opruimen van slechte, half verlaten wijken en dergelijke.

Elke Detroiter zou ruim 25.000 dollar moeten neertellen om de gemeentekas weer in balans te brengen. Dat is voor veel gezinnen bijna een heel jaarinkomen.

Hard tegen hard gaat het nu, onder aanvoering van crisismanager Orr, een expert in de afhandeling van faillissementen. Orr kent Motor City als geen ander: hij redde het failliete Chrysler nog van de vuilhoop een paar jaar geleden.

We hebben geen geld meer, is zijn boodschap aan pensioenfondsen en andere kapitaalverstrekkers. Die willen echter nog niet buigen en forse kortingen en bezuinigingen slikken. Pas op, zegt Orr, anders ben je straks nog meer geld kwijt - when Detroit goes broke.

Het is dreigende taal die zou passen in Hardcore Pawn, de Amerikaanse realityserie over een pandjeswinkel in een rauwe buurt waar geldgebrek en harde taal vaste waarden zijn. Geen toeval: de firma waar dit docudrama wordt gedraaid zit ook echt in Detroit.

Motor City is niet alleen de stad die Eminem voortbracht, maar ook hometown van kruidige monologen als 'Why can't you give me 50 bucks for this? F*** you, Motherf***er!'

Rij een paar kilometer door als je vanaf de Edsel Ford Freeway LaSalle Gardens inrijdt, en je komt bij American Jewelry and Loan op Greenfield Road. Zie daar de crisiswinkel die een zekere naam heeft opgebouwd bij het tv-kijkend publiek, waar de onderklasse oude dvd-spelers en nep Guccitasjes heenbrengt om scheldend de schamele dollars te accepteren die ze opbrengen - zodat de dag maar weer wordt doorgekomen.

Maar er blijft hoop voor Detroit. Zoals bij iedere schuldencrisis zal er een uitweg worden gevonden uit het financiële moeras. Werk vinden, dat wordt moeilijker. Detroit probeert al jaren nieuwe bedrijven aan te trekken die de banen kunnen scheppen waar de stad om zit te springen. In het centrum, bij Detroit International Riverfront, is een verzameling glanzende kantoor- en woontorens verrezen waar voor bedrijven die neerstrijken belastingvoordelen en gratis wifi wachten.

Het werkt - een beetje. Vooral white collar jobs. HP en accountantsfirma's PWC en Ernst&Young zitten er, Quicken Loans heeft er zijn hoofdkantoor met vierduizend banen heen verhuisd, het hoofdkantoor van General Motors zit er met dat van Chrysler, de autofabriek die tegenwoordig onderdeel is van het Italiaanse Fiat.

Maar overheid en medische zorg zijn hier de grootste werkgevers, en dat is geen goed nieuws voor de gemeentekas. Detroit Public Schools verschaft bijna 14.000 mensen werk, City of Detroit 13.000, Detroit Medical Center ruim 10.000, Henry Ford Health System 8.500, US government 6.300, Wayne State University 5.000, State of Michigan 4.900.

De industrie laat het afweten. Als Ford en GM fabrieken bouwen, is het in China of India, of hoogstens in het diepe zuiden van de VS. Het is spijtig voor de jonge, lager opgeleide mannen van ex-machostad Motor City. Die komen, minder geschikt als ze zijn voor een baan op kantoor of in het ziekenhuis, moeilijk aan de bak. Detroit is nu een van de meest door misdaad geplaagde steden van de VS.