Is dat papa op die sigaretten?
Een overleden familielid ongevraagd op een pakje sigaretten? In enkele maanden herkenden drie mensen hun dierbare op een van de afschrikwekkende foto's. Pijnlijk. Alleen is er helemaal niets van aan.
Het moet bijzonder hard aankomen. Je vader die je bijna zes jaar geleden verloor aan een slepende ziekte, duikt plots op op een pakje sigaretten. De foto van hem aan de beademingsmachine wordt gebruikt om mensen af te schrikken om nog te roken en jij weet helemaal van niets. Het overkwam Serge Nizet, uit de buurt van Luik.
"Mijn moeder belde me afgelopen woensdag in tranen op", getuigde hij zaterdag in Het Nieuwsblad en La Meuse. Ze had haar echtgenoot Joseph herkend op een pakje L&M. "Volstrekt smakeloos", vond Serge Nizet. "Papa zou nooit gewild hebben dat zo'n foto verspreid zou worden." Hij dreigt met een rechtzaak.
Juridische stappen
Begin juni. Een Oostenrijkse vrouw, Johanna Wegerer, herkent op exact dezelfde foto, op een ander pakje sigaretten, haar onlangs gestorven echtgenoot. "En hij rookte niet eens", klaagt ze aan. Ze vindt 130 mensen die een verklaring ondertekenden dat het wel degelijk om haar man Franz gaat. Ook zij zou juridische stappen ondernemen tegen de Europese Commissie. De Oostenrijkse en Duitse media gingen loos op het verhaal. Het bereikte zelfs enkele Belgische nieuwswebsites.
Alleen, de man op de foto is helemaal niet Johanna's man. En ook niet Serges vader. Het is een Duitse acteur, die anoniem wenst te blijven.
Het is de dienst Gezondheid en Voedselveiligheid van de Europese Commissie die waarschuwingsbeelden selecteert. Via de nationale overheden belanden ze bij elke lidstaat. "We putten uit een databank van twee leveranciers", legt woordvoerder Enrico Brivio uit. "Bij elk beeld hebben we de toestemming van de persoon op de foto en van de fotograaf."
Brivio heeft nog zulke berichten moeten rechtzetten. "Bijna altijd gaat het om die foto met het beademingstoestel. Dat is zowat de enige waarop je een gezicht kunt zien. De herkenning is bijzonder pijnlijk voor de families, maar telkens kunnen we eenvoudig aantonen dat het om een vergissing gaat."
Een kleine zoekopdracht in Google leert dat ook in maart hetzelfde verhaal (met een andere foto) opduikt in de Spaanse pers, over ene Patrick Jacquemyn, een Belg nota bene. Ook daar dreigt de achtergebleven vrouw met een rechtszaak.
Het is erg onwaarschijnlijk dat de Europese Commissie effectief steken heeft laten vallen door de achtergrond van de foto's onvoldoende te checken. Dat zegt Geert Glas, bij het gereputeerde advocatenbureau Allen & Overy gespecialiseerd in mediarecht. "Zelfs bij de simpelste communicatie zorgt de Commissie ervoor dat alle portretrechten in orde zijn", weet hij. "Ze zullen meteen kunnen nagaan wanneer en door wie die foto genomen is en wie erop staat."
Lijdt half Europa plots aan persoonsverwarring? De getuigenissen hangen telkens met haken en ogen aan elkaar. Zouden de foto's werkelijk in het geniep genomen zijn toen de persoon in een coma lag en dan voor veel geld doorverkocht zijn? Erg onwaarschijnlijk, toch pikken de media het gretig op.
Dat heeft veel te maken met verstrengde regels voor tabaksproducenten die vanaf 20 mei van kracht zijn. Zo werd onder meer het gebruik van aroma-sigaretten aan banden gelegd, maar zullen de afschrikwekkende teksten en foto's meer plaats innemen. Het thema is dus brandend actueel.
Reglementitis
Tegelijk bestaat er bij een deel van de bevolking ook onbegrip voor die maatregel, die kan overkomen als een nieuw staaltje Europese reglementitis. Plaats tegenover dat bureaucratische monster een pakkend emotioneel verhaal en het gaat er bij de lezer in als zoete koek.
Serge Nizet was gisteren niet bereikbaar voor commentaar, maar binnenkort is hij uit zijn lijden verlost. Met de hervormingen komen er ook nieuwe foto's in roulatie. De sigarettenpakjes worden tegen mei 2017 stelselmatig vervangen. Tegen dan zullen de families Nizet/Jacquemyn/Wegerer niet meer ongevraagd geconfronteerd worden met hun nare herinnering.