Gewiekste Obama zet Poetin schaak
Politiek neemt VS-president Obama een grote gok door een aanval op Syrië te laten afhangen van zijn Congres. Diplomatiek is het een slimme zet, die Russisch president Poetin dwingt tot overleg op 'zijn' G20-top in Sint-Petersburg.
VS-president Barack Obama speelt hoog spel sinds hij zaterdag de pauzeknop van zijn oorlogsmachine indrukte. Obama blijft een strafexpeditie bepleiten voor de gifgasaanval die op 21 augustus minstens 1400 doden eiste, maar hij vraagt eerst groen licht van zijn Congres.
De president had gegronde twijfels. Er was de vaststelling dat zijn bondgenoten niet volgden. Vooral de onverwachte keuze van de Britten - "Amerika's trouwste bondgenoot" - om afzijdig te blijven, verraste Washington. Ook schrok het Witte Huis van het protest in Huis en Senaat, waar zowel Democraten als Republikeinen hun zegje en stemrecht eisten. Tot slot was er ook de waarschuwing tegen militaire actie door de Russische president Vladimir Poetin - Assads grootste steun - die eiste dat Obama de bewijzen die de VS hebben van een gifgasaanval voor de VN-Veiligheidsraad brengt.
Omdat het Congres pas opnieuw bijeenkomt op 9 september is een aanval nu tot minstens die datum uitgesteld. Daarmee koopt Obama tijd om zowel in binnen- als buitenland een beperkte interventie in Syrië te bepleiten. Op beide flanken is succes niet gegarandeerd.
De makkelijkste horde is de Senaat, gecontroleerd door Obama's Democraten. Republikeinse senatoren zoals John McCain vinden zelfs dat de president niet ver genoeg gaat. In het Huis van Afgevaardigden zullen de fractieleiders van de Republikeinse meerderheid in ruil voor hun steun zware zoenoffers vragen in begrotingsdossiers. Het grootste risico voor Obama vormen dissidenten uit beide partijen, die elkaar steeds meer vinden in hun kritiek op zijn beleid. Zo werkte een ongebruikelijke alliantie tussen libertaire Republikeinen en links-liberale Democraten onlangs samen aan een motie tegen inlichtingendienst NSA.
Cavalier seul
Als Obama bakzeil haalt in het Congres dreigt gezichtsverlies in de VS en ver daarbuiten. In theorie kan hij dan nog zijn presidentiële macht gebruiken om een aanval te bevelen. In de praktijk zou dat politiek onhaalbaar zijn.
Zelfs als het Congres in de tweede week van september een actie goedkeurt, staat Obama nog niet uit de wind. Pas met meer internationale steun voor zijn beperkte interventie kan hij geloofwaardig militair ingrijpen. Anders wordt hij alsnog verweten dat de VS net zoals in Irak cavalier seul speelde -ook al verweet Obama de Veiligheidsraad zaterdag terecht "volledig verlamd te zijn en falend in het terechtwijzen van Assad".
In de zoektocht naar buitenlandse partners voor militaire actie ging VS-minister van Buitenlandse Zaken John Kerry daarom gisteren door met het onthullen van nieuwe aanwijzingen dat het Assad-regime achter de gifgasaanval zat. Haarstalen van slachtoffers bevestigen volgens de VS dat sarin werd gebruikt, een gifgas waarvan Assad grote hoeveelheden bezit.
Moreel dilemma
De grote lakmoesproef voor Obama's internationale steun volgt donderdag en vrijdag. Dan vindt een top plaats van de G20 in Sint-Petersburg, met als gastheer de Russische president Poetin, die fel gekant is tegen een interventie - en de stelling dat Assad achter de gifgasaanval zit, afdeed als "nonsens".
Vanuit diplomatiek oogpunt heeft Obama het slim gespeeld om geen aanval te beginnen op Syrië vóór deze bijeenkomst. De kans was in dat geval groot dat het fragiele internationale evenwicht tussen de economische sterkhouders door eenzijdige Amerikaanse actie was geïmplodeerd. Poetin had de VS van agressie kunnen verwijten. Nu speelt de VS-president de bal terug in het kamp van de Russen. Obama kan Poetin een cruciale morele vraag voorleggen die hij zaterdag stelde: "Welke boodschap sturen we als wereldgemeenschap als een dictator honderden kinderen kan vergassen in iedereens zicht en daar geen tol moet voor betalen?"
Voor de Russische president was het Syriëconflict tot nu een verre 'proxy-oorlog', waarin hij zijn strategische uitvalsbasis in het Midden-Oosten verdedigde. Nu komt het conflict naar Sint-Petersburg. De G20 zal hem donderdag in Sint-Petersburg wijzen op de 100.000 slachtoffers van een oorlog die bevochten werd met Russische wapens, met inbegrip van het gifgas sarin, waarvoor de ex-USSR aan Damascus de productiekennis leverde.
Poetin moet deze week een gezichtsbepalende keuze maken. Of hij vertelt de G20 cynisch verder te gaan met zijn steun aan oorlogsmisdaden, of hij grijpt de kans om 'zijn' G20-top de geschiedenisboeken te laten ingaan als een breekijzer die het einde van de Syrië-oorlog bespoedigde.