Reacties uit binnen- en buitenland: ‘Verkiezingen zijn primitieve instrumenten’

Politici en academici uit binnen- en buitenland reageren op de voorsprong van Donald Trump.

Van Reybrouck: ‘Mogelijk het einde van de Europese Unie’

In een lang Facebookbericht reageert cultuurhistoricus en auteur David Van Reybrouck op de voorsprong van Trump. ‘Na de vuilste campagne in recente geschiedenis [sic] mag een kandidaat die van beledigen, incompetentie en een totaal misprijzen voor de rechtstaat zijn handelsmerk heeft gemaakt zich de leider van de vrije wereld noemen. Dit is een van die gebeurtenissen die de wereldgeschiedenis veranderen’, zegt Van Reybrouck.

Vijf jaar geleden begon hij zelf met de G1000, een democratisch burgerinitiatief. Hij voorspelt ‘het einde van de klassieke representatieve democratie’. ‘Dit bewijst eens te meer dat verkiezingen niet automatisch een cultuur van democratische waarden garanderen. Dit toont eens te meer dat niemand uit de klassieke politieke elite er echt nog in slaagt om het blanke proletariaat te bereiken, tenzij hij een populistische leider is’, schrijft Van Reybrouck.

‘Ik geloof nog steeds dat het probleem niet de democratische gedachte is, maar de democratische methode’, blijft de auteur vanCongo hoopvol. ‘Het probleem is niet de democratie zelf, maar verkiezingen als democratische procedure. Verkiezingen en referenda zijn primitieve instrumenten die op dit ogenblik de democratie meer schaden dan mogelijk maken.’

Politicoloog Dave Sinardet is in een eerste reactie aan Knack.be niet verrast. ‘Ik geloof al lang niet meer in opiniepeilingen.’ Sinardet spreekt van ‘een belangrijk politiek feit’. ‘De vraag is hoeveel van zijn programma hij zou kunnen realiseren. We mogen ons alvast niet miskijken op het feit dat de Amerikaanse president almachtig is, dat hij de machtigste man ter wereld is – dat klopt niet echt.’

‘Ik begrijp niet dat waarnemers bij ons verklaarden dat het weinig zou uitmaken of het Trump dan wel Clinton in het Witte Huis zou worden, maar daar ben ik het niet mee eens. Trump staat voor fundamentele andere waarden. Progressief Amerika zal hier moeilijk mee kunnen leven. Al gold dat ook voor de rechterzijde onder Obama.’

De overwinning van Trump heeft socioloog Mark Elchardus, in tegenstelling tot Sinardet, wel verrast, vertelt hij aan Knack.be. ‘Ik verwachtte een overwinning van Hillary Clinton. ‘Dat vermoeden was niet alleen gebaseerd op peilingen. Ik stel vast dat de electorale strategie van de Democraten, inspelen op minderheden, niet gewerkt heeft’, zegt hij.

Belgische politiek: ‘Kiezer heeft altijd gelijk’

Ook de Belgische politici reageren massaal. Premier Charles Michel (MR) feliciteerde Trump (‘Ik wil u succes wensen in de uitoefening van deze hoge functie’) en haalt het belang van de relaties tussen Amerika en Europa aan. ‘Ik hoop dat u steun blijft geven aan het Europese project en mede de veiligheid blijft waarborgen in het kader van de NAVO’, vraagt hij aan Trump. Verder heeft Michel nog lovende woorden voor afscheidnemend president Barack Obama.

N-VA voorzitter Bart De Wever zegt dat ‘de Amerikaanse democratie heeft gesproken na een bijzonder onverkwikkelijke kiesstrijd. Voor ons is het nu zaak om met de nieuwe politieke realiteit om te gaan. Deze realiteit moet verantwoordelijke politici nopen tot gematigdheid in hun reacties.’

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) zei op het VRT-nieuws dat het nog te vroeg is om de gevolgen in te schatten. ‘Onze huidige NAVO-verplichtingen zijn aan de lage kant’, zegt hij. ‘Dit betekent waarschijnlijk dat we zelf meer zullen moeten doen. Niemand had vooraf kunnen voorspellen dat deze twee kandidaten het tegen elkaar zouden opnemen. Maar wat de uitslag ook is, de kiezer heeft altijd gelijk in een democratie.’

Jambons partij- en regeringsgenoot, staatssecretaris Theo Francken, duidt al verliezers aan: ‘opiniepeilers en ‘amerikakenners’ [sic]’. Dezelfde analyse maakt Vlaams Belangcoryfee Filip Dewinter. Hij noemt de voorsprong van Trump ‘een revolte van de kiezer tegen de politiek correcte media en het politieke establishment’.

Ze blijven tellen. Verliezers zijn wel al bekend: opiniepeilers en ‘amerikakenners’.

— Theo Francken (@FranckenTheo) 9 november 2016

#AmerikaKiest Revolte v/d kiezer tegen de politiek correcte media en h/ politieke establishment… #WeThePeople #TakeOurCountryBack pic.twitter.com/Kr3kUewXoB

— Filip Dewinter (@FDW_VB) 9 november 2016

Magnette: ‘Donkere tijden’

‘Wanneer Le Pen (Marine, zie lager, nvdr) Trump feliciteert, is alles gezegd. Er breken donkere tijden aan’, tweette Waals minister-president Paul Magnette (PS) woensdagochtend. Ook de minister-president van de Franse gemeenschap Rudy Demotte reageerde via Twitter: ‘Walgelijk: #USA lijkt zich in een rampzalig avontuur te storten’.

Quand Le Pen félicite Trump, tout est dit. Il est bien sombre le monde qui vient

— Paul Magnette (@PaulMagnette) 9 november 2016

‘Het is hun keuze en we nemen er akte van. Maar het is erg verontrustend voor de rest van de wereld en voor de eenheid van het Amerikaanse volk’, reageerde PS-voorzitter en voormalig premier Elio Di Rupo in een mededeling. ‘Dit onverwachte resultaat moet de geesten van alle Europese politici wakker schudden. Het feit dat een populistisch discours vol haat het haalt van een project dat wilde verenigen toont aan dat te veel Amerikaanse burgers zich in de steek gelaten voelden en zich slachtoffer voelden van een economisch systeem dat niet in staat is de vruchten van de globalisering en de economische en financiële activiteit rechtvaardig te verdelen.’

Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten liet bij Radio 1 optekenen dat e graag de eerste vrouw aan het hoofd van de Verenigde Staten had zien staan. ‘De uitslag is onverwacht, maar de kiezer heeft duidelijk gesproken. Niet alleen de president, maar ook het Huis van Afgevaardigden en de Senaat zijn nu in handen van de Republikeinen. Dat is een koerswijziging’. Ze vreest voor een meer gesloten Europa, wat ook gevolgen zal hebben voor Europa. Trump heeft volgens Rutten een heel goede campagne gevoerd, hij heeft de emoties van de burgers geraakt, terwijl Hillary Clinton het meer moet hebben van dossierkennis en niet overkomt op het podium.

Voor Rutten zal Europa voor zichzelf moeten opkomen want ‘op de VS moeten we de komende jaren niet rekenen’. Binnen de Verenigde Staten vreest ze op ethisch vlak een grote stap achteruit, zowel voor de vrouwen als voor de minderheden.

Op Knack.be heeft Jean-Marie Dedecker gereageerd. Hij erkent dat hij zelf op het verkeerde ben werd gezet, onder andere door de peilingen, die er meestal flagrant naast zaten. Dedecker verwijst naar het brexitreferendum en spreekt van ‘het Vlaams Belangsyndroom’. ‘Er is een groot unserved audience die het nooit zegt’.

De LDD-voorzitter pleit er bovendien voor om geen opiniepeilingen meer te houden in de laatste drie maanden voor verkiezingen, want ‘die beïnvloeden de publieke opinie’. Dedecker ziet ‘de opstand van de kleine man. De politiek heeft het nog altijd niet begrepen, de mensen die over het hoofd van de kleine man regeren.’

Ook op Knack.be liet sp.a-voorzitter John Crombez een eerste reactie optekenen. Hij had Clinton liever zien winnen. ‘Met dit scenario moest altijd rekening worden gehouden, maar veel mensen hebben dat bewust weggeduwd als ‘dit kan toch niet”, zegt hij. ‘Trump is de kandidaat die tegen het establishment inging. De Democratische kandidaat die tegen het establishment was (Bernie Sanders, nvdr.), heeft niet kunnen runnen’.

Groenvoorzitter Meyrem Almaci gaf een reactie voor het VRT-nieuws. ‘Het is wat het is, de kiezer heeft beslist. Er gaat een schokgolf door de wereld, mensen worden nu wakker met een onwezenlijk gevoel.’ Almaci had niet verwacht dat Amerika zo verdeeld zou zijn. Uit deze verkiezingen leren we dat de politiek veel te weinig een antwoord geeft op de onvrede van de mensen. 2016 moet het jaar worden waarin we realistische antwoorden bieden op de vragen van de mensen. Anders laten we de ruimte aan populisten.’

In het buitenland: ‘Het is hard vandaag een ouder te zijn’

In het Republikeinse kamp is Sarah Palin, running mate van de Republikein John McCain in 2008, natuurlijk tevreden. ‘Mensen nemen de controle over over het beleid. Ze kunnen zeggen dat ze de globalisering niet meer willen’, reageerde ze.

Ook McCain zelf reageerde al. ‘Veel te lang heeft Washington gesmeed en gemanoeuvreerd om politiek voordeel te halen in plaats van iets te betekenen voor de Amerikanen. Ze hebben te weinig vooruitgang geboekt in de uitdagingen van deze tijd. Een boodschap weerklonk duidelijk tijdens deze verkiezingen: ‘De Amerikanen willen vooruitgang. Nu.”

Paul Ryan, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, heeft Trump al gefeliciteerd. Dat meldt Fox News.

Van Jones, een gewezen medewerker van Barack Obama, heeft het dan weer over een ‘nachtmerrie’. ‘Voor velen van ons is het hard om een ouder te zijn vanavond. Mensen stoppen hun kinderen in bed en zijn bang voor het ontbijt; Hoe leg je dit uit aan kinderen?’ vraagt Jones zich af. ‘Moslimvrienden van me sms’en me: ‘Moet ik het land verlaten?”

‘We hebben het over alles gehad, maar niet over ras’, zei hij nog. ‘Dit is een whitelash in een veranderend land, deels tegen een zwarte president.’

Ook Paul Krugman, winnaar van de Nobelprijs voor Economie, spreekt van ‘een vreselijke nacht’. ‘Er is een diepere woede in het witte, landelijke Amerika dan ik dacht. Ik dacht dat ik mijn land beter kende dan dit. Het is niet enkel het radicalisme van de Republikeinse partij, maar diepe haat bij een groot deel van de bevolking. Hoe moeten we vooruit?’

‘Gestemd tegen het establishment’

Amerikaans ambassadeur in België Denise Bauer verwelkomde zo’n 500 diplomaten in haar ambtswoning. ‘Wat ook het resultaat wordt, ons partnerschap zal standhouden’, zei ze tijdens een korte verwelkoming.

Marine Le Pen, voorzitter van de Franse extreemrechtse partij Front National, heeft Donald Trump al gefeliciteerd. In Duitsland klinkt een heel ander geluid. Ursula von der Leyen, minister van Defensie, noemt de verwachte overwinning van Donald Trump ‘een grote schok’. ‘Er is gestemd tegen het establishment, niet voor Trump.’

Op Europees niveau vertrokken er ook felicitaties van Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, en parlementsvoorzitter Martin Schulz. Schulz verwacht na de verkiezing van Trump moeilijkere betrekkingen tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. (BELGA/JVL)

Letter to congratulate @realDonaldTrump & an invite to Europe for early summit to chart EU-US relations next 4 years https://t.co/1iRxFBTyNJ pic.twitter.com/t6LA1214eX

— Donald Tusk (@eucopresident) 9 november 2016