ZOO onmenselijk!

"Belgische pers, zegt u? Hebt u werkelijk niets beters te doen?" De ontvangst in de Kopenhaagse zoo is niet bepaald hartelijk te noemen. "Het spijt me, de hele wereld wil met ons praten. Het is een stortvloed. Gelieve de dierenverzorgers niet lastig te vallen met vragen. U kunt altijd contact opnemen met onze woordvoerder als u iets wilt weten. Meer kan ik niet doen. Geniet van uw bezoek aan het dierenpark."

Het is alarmfase rood in Fredriksberg, waar de plek des onheils zich bevindt. Iedere werknemer, van secretaresse tot dierenverzorger, loopt op de toppen van de tenen. Niemand mag praten, elk woord is er een te veel. Gsm's staan op non-actief en mails belanden met een 'non-delivery report' meteen terug bij de afzender. De zoo moet beschermd worden tegen de buitenwereld. Want de buitenwereld is boos.

Marius moest dood

Moordenaars. Dierenbeulen. Nazi's. De voorbije weken waren absoluut geen lachertje voor het personeel van de Kopenhaagse dierentuin. Sinds een gezonde giraf, beter bekend als Marius, begin februari omgebracht en nadien publiekelijk gedissecteerd werd, walgt de hele wereld van de København Zoo.

Nu bekend raakte dat deze week ook vier leeuwen - waaronder twee welpjes - de dood ingejaagd werden, is het hek helemaal van de dam. De telefoon staat roodgloeiend, de mailbox ontploft. Al anderhalve maand wordt het personeel van de zoo dagelijks overstelpt met de meest pijnlijke beledigingen en verwijten. Een onlinepetitie heeft intussen bijna 148.000 woedende dierenliefhebbers bijeengebracht die eisen dat de zoo sluit.

De telefoonnummers van CEO Steffen Stræde en wetenschappelijk directeur Bengt Holst circuleren online met het dwingende bijschrift 'Weg ermee!' En die boodschap wordt door sommigen wel heel letterlijk geïnterpreteerd: verschillende dierenverzorgers lieten weten doodsbedreigingen ontvangen te hebben.

Hoe groot de onrust op het hoofdkantoor is, zo gezapig verloopt het dagelijkse leven in de zoo. Kinderen lopen kirrend van kooi tot kooi, bejaarden genieten op een bankje van de eerste stralen lentezon. Nergens een spoor van de hetze rond de dierentuin. Wie de zoo bezoekt, botst nochtans meteen op de leeuwenkooi. Hier liepen vorige week nog vier extra leeuwen rond: een zestien jaar oud mannetje, een veertienjarige leeuwin en twee welpjes. Vandaag blijven er nog twee leeuwinnen over.

Een nieuw mannetje is al gearriveerd, maar wordt nog even in afzondering gehouden. Enkele tienermeisjes verdringen elkaar om toch een glimp van de nieuwe aanwinst op te vangen. Tevergeefs. "Dan zal ik even een leeuw moeten googelen", zucht een van de meisjes. "Zo weet ik tenminste hoe zo'n dier eruitziet."

Maagpijn

Op een afstandje slaat de gepensioneerde John het tafereel gade. De Deense Amerikaan wil niet met naam en toenaam in de krant. Ook de fotograaf wimpelt hij af. Sinds de voorbije weken vertrouwt hij de pers - en buitenlandse journalisten in het bijzonder - niet meer. "Er zijn zo veel leugens over deze zoo geschreven. Daar krijg ik letterlijk maagpijn van", zegt hij.

John woont vlak naast de dierentuin. Sinds enkele jaren is het park zijn tweede thuis geworden. Willens nillens kent hij alle details van de heisa die zich hier de voorbije weken heeft afgespeeld. "Ik ben er echt niet goed van. De mensen van de zoo zijn zeer warm en intelligent. Zowel de giraf als die leeuwen zijn om de juiste redenen gedood. Kijk naar Marius. Dat beest maakte deel uit van een internationaal kweekprogramma. Hij moest weg om inteelt te voorkomen. De Britse dierentuinen die hem wilden overnemen, maakten deel uit van datzelfde programma. Als ze die giraf naar Yorkshire gestuurd hadden, zou het risico op een genetisch defect te groot geweest zijn.

"En de leeuwenwelpen? Die zouden door de nieuwe leeuw zijn opgegeten als ze geen spuitje hadden gekregen. Ik kan je verzekeren dat men alle internationale richtlijnen nauwgezet heeft opgevolgd. Ik ga al naar dierentuinen sinds 1940 en ik weet dat de dieren hier zeer goed verzorgd worden. Als mensen willen discussiëren, moeten ze dierentuinen in het algemeen ter discussie stellen."

Beetje hypocriet

Terwijl John uitvoerig zijn mening deelt, komen steeds meer passanten meeluisteren. Haast allemaal geven ze de oude man gelijk. Inge Juel (70) en haar vriendin Kirsten Bengtsson (72) knikken instemmend. "This is the way of life in a zoo. Mensen staan hier moord en brand te schreeuwen, terwijl er dagelijks massa's koeien, kippen en varkens in veel slechtere omstandigheden geslacht worden. Daar kraait geen haan naar. Een beetje hypocriet, nee? Wij gaan ervan uit dat de mensen die hier werken echt wel weten waar ze mee bezig zijn."

De historie doet de pragmatische Deense zoobezoeker weinig. Op twee tienermeisjes na - "Wij vinden het echt niet leuk, wij houden van dieren" - halen de meeste passanten ongeïnteresseerd de schouders op. "Er wordt veel in de Deense kranten geschreven, maar eigenlijk praat niemand erover", vertelt Mette Bonsk (31) terwijl ze de giraffen fotografeert. "Ik heb de indruk dat vooral de buitenlandse pers van het verhaal smult."

Bonsk heeft een punt. De Deense media benaderen de zaak rationeel, de buitenlandse perslui blazen het boeltje op. Woensdagochtend was de dood van de leeuwen zelfs breaking news op de Amerikaanse nieuwszender CNN. Ook andere, vooral Amerikaanse en Britse, media pakten groot uit met het nieuws. Waar Deense kwaliteitskranten zoals Berlingske Tidende en Jyllands-Posten wél oor hadden voor een verklaring van de zoo-directie, kozen heel wat populaire Angelsaksische media de kant van de verontwaardigde dierenliefhebbers.

Reden genoeg voor de Denen om wetenschappelijk directeur Holst, die op grote zenders wel een verklaring aflegde, te prijzen als uniek voorbeeld van crisismanagement, kalmte en rationele logica. De Denen richtten hun pijlen dan weer op Channel 4. Die Britse tv-zender bracht een interview waarin Holst ongemeen hard aangevallen werd. "Met zijn subjectieve en infantiele vragen zet de journalist vooral zichzelf voor schut", luidde het in de Deense pers.

Ook John heeft alle berichtgeving nauwgezet gevolgd. Vooral het verslag over de publieke dissectie van giraf Marius maakt hem kwaad. "De Britse pers beweerde dat alle kinderen die naar de dissectie zijn komen kijken, gechoqueerd waren. Dat klopt gewoon niet. Ik was erbij. Die kinderen hebben het hele gebeuren met veel interesse bijgewoond. Ze stelden voortdurend vragen aan de dierenarts. Iedere journalist die beweert dat de kinderen doodsbang waren, is een leugenaar.

"De zoo deed dit puur vanuit educatieve doeleinden. Zulke dingen gebeuren wel vaker in Denemarken. Aan onze westkust worden regelmatig aangespoelde walvissen gedissecteerd. Dat noemen Denen 'de natuurlijke aanpak'. De directeur heeft groot gelijk als hij zegt dat de zoo geen Disneypark is. Dit is een dierentuin en in een dierentuin moet men proberen zo veel mogelijk natuurlijk gedrag te creëren."

Emotioneel

Wat opvalt is dat iedereen een mening heeft, maar de vraag kan worden gesteld of iedereen wel goed geïnformeerd is. De Deense zoo is kop van jut, terwijl in praktijk haast elke andere Europese zoo regelmatig enkele dieren een spuitje geeft. Dr. Lesley Dickie, directeur van de European Association of Zoos and Aquaria (EAZA), zei daarover op de Britse BBC Radio 4 dat jaarlijks "drie- tot vijfduizend gezonde dieren geëuthanaseerd worden in Europese dierentuinen."

Het zijn ingrepen die noodzakelijk zijn om inteelt te voorkomen en op die manier het voortbestaan van bepaalde diersoorten te garanderen. "Het gaat vooral om kleinere dieren. In minder dan honderd gevallen worden grote dieren zoals giraffen, zebra's, beren en leeuwen omgebracht."

"Het gebeurt ongetwijfeld ook in Belgische dierentuinen", zegt Chris Dusauchoit, presentator van het televisieprogramma Dieren in nesten. "De reden waarom net de zoo van Kopenhagen zo hard wordt aangevallen, is omdat het over leeuwen gaat. Dat zijn dieren waar mensen grote gevoelens voor hebben. Kijk maar naar wildparken, daar zullen de mensen altijd meteen naar de leeuwen gaan kijken. Stel dat ze in Kopenhagen vier impala's geëuthanaseerd hadden, dan zou daar veel minder ophef rond zijn. Dat is een emotioneel aspect dat meer zegt over de mens dan over het dier zelf."

We reageren te emotioneel. Pijnlijk voor dierentuinen zoals die van Kopenhagen, die net diersoorten proberen te redden. "Voor veel soorten is het vijf voor twaalf", aldus Dusauchoit. "Van de Aziatische leeuw leven er nog maar 400 in het wild. Als die ooit sterven, zijn de kweekprogramma's van dierentuinen de enige redding.

"Trouwens, die dieren zijn geen eigendom van de zoo. In Kopenhagen heeft de international stamboekhouder van de leeuwen de opdracht gegeven om een nieuw mannetje bij de troep te zetten. Zij beslissen wereldwijd over alle leeuwen die bij kweekprogramma's zijn aangesloten. Net om ervoor te zorgen dat die dieren niet zullen uitsterven. De Kopenhaagse zoo valt werkelijk niets te verwijten."

Genekt

Kop omhoog, borst vooruit. Meer kunnen ze niet doen in de København Zoo. "Hun eerlijkheid heeft hen genekt", zegt John, wanneer we afscheid nemen. "Ze hadden evengoed kunnen verzwijgen dat ze die leeuwen gingen doden. Zo pakken de meeste dierentuinen het aan. Ze hadden die beesten perfect langs de achterdeur kunnen afvoeren. Maar zo zijn Denen niet. Denen zijn dierenvrienden. Ja, wij zijn dierenvrienden."