'Oké, ik schrijf over sm, maar het gaat over echte liefde'

Spijkerjasje, meisjesachtige pony, vriendelijke groene ogen,. E.L. James ziet er niet uit als een miljonair en pornografe die lezeressen over de hele wereld in vuur en vlam zette. E. L.James, of Erika Leonard (1963), dat is haar echte naam, ziet eruit als een aandachtsschuwe vrouw van middelbare leeftijd die tegen haar wil van haar zolderkamertje is geplukt. Daar zat ze stiekem sappige verhalen te schrijven, en nu is ze tot haar schrik in de volle spotlight geduwd. De Susan Boyle van de schrijverswereld.

Ontzet, zo ziet ze eruit. En zo voelt ze zich ook. "Het is allemaal zo vreemd. Dat jij me in Londen komt opzoeken. Ik bedoel, ik ben het maar."

Toch heeft E. L. James wel al een literaire agent, die haar sterimago zorgvuldig aan het opbouwen is. Die agent heeft een half uur gesprekstijd bedongen en geen minuut meer. En ook dat de interviewer alle drie haar boeken gelezen moet hebben. Dat is een hele drinkbeker. 1.682 bladzijden uitbundig en uitvoerig beschreven billenkoek, wasknijpers, peddels (van die snijplankjes weet u wel), handboeien (die geven gemene blauwe plekken), en butt plugs.

Een kleine recapitulatie.

De Britse tv-producer E.L.James schreef drie boeken, ergens tussen bouquetreeks en porno in, die sneller over de toonbank gingen dan Dan Brown en Harry Potter. Vijftig tinten grijs, Vijftig tinten donkerder en Vijftig tinten vrij gaan alledrie over miljonair Christian Grey die valt voor de mooie jonge maagd Anastasia Steele. Christian houdt alleen van seks als er pijn bij komt kijken en wil haar tot zijn 'onderdanige' maken, iets wat Anastasia niet wil. Toch houdt ze van hem.

In het kantoor van de agent van E.L. James, in Charlottestreet, Londen, wordt Erika behoedzaam binnengebracht, zodat we exact een half uur over Grey en Steele kunnen praten. Ze vertelt hoe het zover is gekomen, en dat ze altijd al heeft willen schrijven.

"Ik begon vaak wat, maar maakte het nooit af. Maar in 2008 zag ik de film Twilight. Ik kende het verschijnsel helemaal niet. Geweldig. Een heel zoet liefdesverhaal tussen een vampier en een meisje. Met kerst kreeg ik alle Twilight-boeken cadeau en in vijf dagen tijd had ik ze verslonden. Twilight is een fantastisch liefdesverhaal. Nogal erotisch ook. Het idee dat hij haar op elk moment kon doden, oeoeoeh, erg sexy. In die tijd was ik ongelukkig op mijn werk en ik weet nog precies de datum: op 15 januari ging ik zitten en schreef een roman. In april was hij af. Zomaar. Ik moest schrijven en kon niet ophouden."

De schrijver in u explodeerde.

Erika Leonard: "Ja, het kwam er allemaal uit. Niets gepland, niets bedacht. Ik had het verhaal wel eens ergens laten lezen, en dan zei iemand: 'Nee vreselijk, ga weg'. Nou goed dan, dacht ik. Maar in de tussentijd had ik ook fanfiction ontdekt, verhalen van Twilight-fans die hun eigen Twilight-verhaal op het internet publiceren. Ik ontdekte dat ik dat goed kon, zulke verhalen schrijven. En ik vond het zo leuk: in drie weken tijd had ik al 70.000 woorden gepost. In die tijd las ik ook veel over bondage en sm."

Wat trok u aan in bondage en sm?

"Ik vond het very, very hot. Interessant ook. De vraag bleef me bezighouden: wat gebeurt er als je iemand ontmoet die dingen met je wil doen die jij niet wilt? En ik begon, al snel op een eigen blog, met het schrijven van wat Vijftig tinten grijs zou worden. Een hoofdstuk per week postte ik, en die posts kregen steeds meer aandacht. Op een gegeven moment had ik een miljoen hits per maand. Ik dacht eraan om te publiceren, maar iedereen om me heen zei: 'Er is geen uitgever die dat wil'. Oké dan, ook niet erg. Het was heerlijk om te doen. Ik schreef en schreef. Ik heb twee jaar geen tv gekeken.

Maar uiteindelijk werd het toch een boek, drie boeken zelfs. Fifty shades werd in 2011 als e-book uitgegeven. Dat liep geweldig. Met kerst 2011 kreeg ik de eerste mail over de filmrechten binnen. En inmiddels waren ook grote uitgeverijen geïnteresseerd. Dat was toch een droom van me, mijn boeken in de boekwinkel. Welke schrijver wil dat niet? Ik vind het nog steeds opwindend als ik ze in een winkel zie liggen. De afgelopen drie maanden is de totale gekte losgebroken. De trilogie is nu in 41 landen uitgegeven. Ik kan niet eens uitleggen hoe raar en buitengewoon dit allemaal is."

Is de trilogie porno, erotica, een bouquetreeks, een soap in boekvorm? Of is het een nieuw genre?

"Daar heb je 't al. Het is een verhaal. Dat is typisch iets wat uitgevers en boekwinkels en critici altijd willen: er een categorie op plakken. Gelukkig hoefde ik, door de unieke manier waarop Vijftig tinten is uitgegeven, niet langs allerlei literaire agenten die er vast van alles aan hadden willen veranderen, zodat het in een categorie zou passen. Dit is een boek dat in geen genre thuis hoort, dat is het frisse, nieuwe eraan."

U kreeg veel kritiek van literaire recensenten over uw schrijfstijl.

"Ik zou zeggen, het is erg toegankelijk geschreven, in spreektaal. Het is gewoon heel makkelijk te lezen. Het is geen Proust, geen Hardy. Zo schrijf ik, zo ben ik. Er waren lezers die zeiden: 'Ik heb sinds de middelbare school geen boek meer gelezen, maar het jouwe las ik in één keer uit'. Ik heb een publiek dat niet leest aan het lezen gebracht."

Wat doet het 'm? De dampende seks?

"Alleen seks had nooit dit succes teweeggebracht. In de kern is het een gepassioneerd liefdesverhaal. En vrouwen houden van een goed liefdesverhaal. Dit verhaal is zo oud als Assepoester en De schone en het beest. Het is een volbloed liefdesverhaal met eentwist. Ik wilde uitzoeken wat er gebeurt als je verliefd wordt op iemand die in een sm-wereld verkeert. Vanuit dat idee heb ik verder gefantaseerd. En intussen veel onderzoek gedaan; ik heb met een 'dominant' gesproken, en met twee 'onderdanigen', en er eindeloos veel over gelezen."

Wat heeft u verbaasd?

"Dat er meer mensen aan doen dan je zou denken. Dat er heel veel mogelijk is, van een enkel klapje in de slaapkamer tot de totale 'machtsuitwisseling', dus dat je iemands slaaf bent. Maar dat zo'n machtsspel ook weer niet zo vreemd is. In 'gewone' relaties teken je misschien geen contract waarin je toestaat dat jouw Dominant je met genitale klemmen onder handen mag nemen, maar je onderhandelt net zo goed. Dat doe je in elke relatie."

Christian wil dat Anastasia zijn onderdanige wordt. Een stap terug voor vrouwen, schreven critici.

"Ik heb met verbazing gekeken hoe feministen en antifeministen over elkaar heen buitelden met hun analyses. Maar het is toch wel duidelijk dat zij de macht heeft, vanaf het begin. Ze weet het alleen niet. Maar ze heeft hem bij de ballen."

Wat vond u er zelf opwindend aan?

"Het machtsspel, gedomineerd worden, of juist domineren vind ik erg opwindend. Op papier dan. In het echte leven is het iets heel anders."

Is 'Fifty Shades' een vlucht uit het echte leven?

"Ja, ja en ja. Het is een fantasie. Het is een sprookje. Jonge, prachtige, rijke mensen, geweldige seks, meeslepende liefde. Fifty Shades is een vakantie van het leven. Ik wilde gewoon een fantastisch verhaal vertellen waaraan mensen plezier beleven. Zonder boodschap."

Had u het zelf nodig, die vlucht?

"Ja. En het was great fun. Er speelde nog iets mee. Ik kreeg geweldig veel reacties en feedback. Ik schreef een hoofdstuk per keer en liet het publiek achter met een vreselijke cliffhanger waarvan ze wisten, want ik was hondstrouw, dat die de week erop een vervolg zou krijgen. Zo publiceerde Dickens zijn werk ook, een hoofdstuk per keer. En in deze tijd krijg je natuurlijk meteen honderden reacties en aanmoedigingen te zien. Ik vond dat geweldig."

Wat merkte u aan die reacties? Dat vrouwen meer van seks houden dan ze zelf denken?

"Precies. En ze houden ook meer van kinky seks dan ze zelf dachten. Ik kan natuurlijk helemaal niet voor alle vrouwen spreken, maar de kinky seks raakte een snaar. Ik denk dat ze net als ik dachten: oeh, hot. Op papier dan. Op papier heb je in mijn boeken toestemming om uit te vinden hoe ver je wilt gaan. Dat merkte ik aan de massale feedback die ik heb gekregen. Vooral in Amerika blijven vrouwen maar schrijven dat ze er nu met vriendinnen en met hun man over praten. En meer."

Voelde u zich niet geremd tijdens het schrijven?

"Niet meer dan een beetje. Het maakte me niet uit. Ik schreef het voor mezelf, en je verhaal op internet posten is misschien toch wat anders dan officieel een boek schrijven, veel vrijer. En, zoals ik al zei, ik werd behoorlijk aangemoedigd en toegejuicht."

Maar, heeft uw eigen vrijmoedigheid om anale penetratie met een 'butt plug' in geuren en kleuren te beschrijven u dan helemaal niet verbaasd?

"Ja, nu nog. Maar het vreemde is... Ik ben gewoon gegaan naar waar de karakters me brachten. Ik had geen idee en geen plan. Ik voelde me erg vrij om een of andere reden. Er zat me niets in de weg."

Elk jaar wordt de 'Bad Sex Award' uitgereikt voor slechte seksscènes in romans. Is het moeilijk om over seks te schrijven?

"Ja, je hebt geen idee of een ander het opwindend of erotisch vindt. Geen enkel idee. De choreografie beschrijven is ook nog niet eens zo eenvoudig. Waar zit haar arm dan, en zijn been, en dergelijke. Maar het belangrijkst is dat je de lezer in het moment houdt. Dat heb ik geprobeerd. En dat is denk ik een van de redenen waarom de trilogie zo succesvol is, de lezer wordt vastgehouden. Ik krijg vreselijk veel e-mails waarin mensen vertellen dat ze m'n boek niet meer neer konden leggen."

Wat is uw favoriete scène?

"In een van mijn favoriete scènes komt witte wijn en ijs voor. Dat is in het eerste deel. En die scène als ze in de douche tegen hem zegt: 'Je houdt van me, dat weet ik.' Daar moest ik zelf om huilen. Really sweet.

De boekverkoop en de reacties in de pers waren massaal. Wat voelt dat?

"Als ik iets geleerd heb in deze vreemde maanden, dan is het dat je helemaal niets kunt doen aan alle reacties. Je kunt er alleen maar van veraf naar kijken. Ik heb deze boeken geschreven voor jouw entertainment. Als je er niet van houdt, dan niet. Maar allemachtig, alle ruis eromheen. Hoe het stuk geanalyseerd wordt door feministen en antifeministen en professoren. Mensen, mensen het is gewoon een liefdesverhaal. Mijn boeken verdienen deze aandacht helemaal niet."

E. L. James, Erika Leonard, wordt door haar strenge agent na exact 30 minuten weer weggeleid. Staand zegt ze nog: "Wacht. Je vroeg net wat me verbaasd heeft aan alle reacties. Dat vrouwen met wat voor achtergrond ook, van alle leeftijden, uit alle klassen en uit welk land ook van een goed liefdesverhaal houden."