'Over twee uur is de bank failliet, dus staan we hier in de rij'

Dat Cyprus ooit een Britse kroonkolonie was, is te merken aan het links rijden en de stopcontacten, maar ook aan de discipline waarmee de Laikiklanten keurig in een S-vormige rij hun beurt afwachten voor het filiaal langs de oude kustweg, even buiten Limassol. "Een vriendin heeft mij gebeld", verklaart Silia Gimouces, een jonge danslerares, haar aanwezigheid. "Ik wist dat ik de les moest annuleren als ik iets van mijn centen wou redden."

Tot dinsdag kon je met je Laikibankkaart nog in alle automaten terecht. Zoals alle bestaande regels voor het bankverkeer uur na uur kunnen veranderen, blokkeerden alle andere Cypriotische banken gisterochtend de kaarten van Laiki. Eerst zouden alle banken op woensdag weer opengaan, uiteindelijk doen ze dat ten vroegste volgende week dinsdag. Eerst zouden de geldautomaten opdrogen, maar op maandagochtend waren ze weer opgevuld. Niets bleek zo erg als het eerst leek, behalve voor de klanten van Laiki.

Blocked AMT: 0,00

Temidden van de chaos valt de doorsnee-Cyprioot terug op de enige informatiebron die ernstig worden geacht: het gerucht. Alles wat de mensen in de rij over de toestand weten, weten ze van mensen van voor of achter hen. Zo kan iedereen met grote stelligheid beamen dat alle Laiki-automaten deze ochtend zijn gevuld met 150.000 euro. "Je kunt maximaal 400 euro per dag ophalen", weet Silia. "Bij sommige mensen, met meer spaargeld dan ik, kan het tot 600 euro gaan, of zelfs 700. Het hangt ervan af hoe rijk je bent."

De bonnetjes in de prullenmand naast de automaat brengen de frustratie in kaart. Om 8.31 uur heeft een vroege vogel 400 euro gepind. Er rest hem op zijn rekening nog een ongenaakbaar totaal van 7.952 euro. Een kwartier later is iemand met een Visa Golden het voorrecht gegund om tot 500 euro te gaan. Resterend saldo: 52.674 euro. Onderaan alle bonnetjes staat dezelfde dodelijke combinatie van letters en cijfers: 'Blocked AMT: 0,00.' Maximum afgehaald voor vandaag.

Vooraan in de rij kijken mensen begerig over schouders heen, zich ervan vergewissend dat de machine voorlopig nog altijd biljetten uitspuwt. De mensen achteraan bellen vrienden. Snel, hier is er nog een die werkt.

"Dit is niet iets wat lijkt op een bank run, dit is er een", zegt Jhavid Mohseni, een Amerikaanse trader die in Limassol werkt. "Een goede vriend van me zit er in de directieraad. Vandaag neemt hij niet op. Niemand bij Laiki neemt op. Niemand lijkt zich bij de bank geroepen te voelen om de paniek tegen te gaan. Cyprus is een eiland, een dorp. Nieuws verspreidt zich het snelst onder de mensen. Het gerucht gaat nu dat er is beslist om deze ene Cypriotische bank over de kop te laten gaan zodat de andere banken kunnen worden gered."

Als dat klopt, is dat bijzonder zuur voor mensen als Silia Gimouces of Dinos Constandino, een taxichauffeur die enkele plaatsen achter haar is gaan staan in de rij. De Laikibank is de bank van het volk, van mensen die van een bank niet veel meer verwachten dan dat er een rekening is waarop hun loon kan worden gestort. Tot woensdagavond nog waren er berichten dat er een Russische investeerder was gevonden die Laiki ging redden. Toen die onjuist bleken, kwam de bank run op gang. Aan één Laikifiliaal, aan het industriepark van Athanasias, zijn alle wachtenden ervan overtuigd dat elke seconde telt, dat er echt wel moet worden voortgemaakt, daar vooraan in de rij. "Over twee uur is de bank failliet, over twee uur precies. Dus staan we hier."

Het feit dat alvast bij de Laikibank een bank run is begonnen, heeft de Cyprioten obsessief gemaakt voor papieren geld. Tanken met een kredietkaart kan al niet meer. Het kan in principe wel, en in een sfeer van ons-kent-ons gebeurt het nog, maar geen enkele gelegenheid om iemand biljetten afhandig te maken blijft onbenut. Bakkerijen willen alleenbrood leveren in ruil voor bankbriefjes. Ze kunnen niet anders, zeggen ze, want hun eigen leveranciers stellen dezelfde eis. Biljetten worden nu met een weinig Brits aandoende gretigheid uit handen gerukt. De eerste lege winkelrekken en een tot stilstand komende economie worden zichtbaar.

Chrysostomos II

Het is kwart voor elf. Dinos Constandino, de taxichauffeur, heeft heuglijk nieuws voor de mensen voor en achter hem. Het nieuws heeft hem zonet bereikt via de smartphone: aartsbisschop Chrysostomos II gaat zich met de zaak komen bemoeien. "Hij schenkt alle kerken en alle gronden van de kerk weg. Als je dan weet hoeveel kerken er in Cyprus zijn."

Heel even verschijnen lachjes op gezichten. Dan vraagt een dikke man in een zwart glimmend Niketrainingspak hoe dat dan praktisch in zijn werk moet gaan, kerken verkopen. Wie koopt er nu een kerk? Het nieuws blijkt later op de dag wel degelijk deel uit te maken van een zoveelste Plan B van de Cypriotische regering. Terwijl de discussies voor de Laikigeldautomaat doorgaan, zie je af en toe een zwarte Porsche Cayenne voorbij zoeven. Het is de favoriete wagen van de nieuwe rijken, hier. De Russen. Veel Cyprioten lijken het erover eens dat er een manier moet worden gevonden om hen te vrijwaren van een eenmalige heffing op spaargelden, de zogeheten 'haircut' die Europa had geëist. "De Russen hebben ons welvaart gebracht", zegt de Nikeman. "Wij horen hen dankbaar te zijn en zelf onze problemen op te lossen."

Dinos Constandino heeft nog een nieuwtje, vers van de smartphone. "De aartsbisschop heeft in ruil voor zijn kerken en zijn gronden gevraagd om aandelen in de gaswinning, tegen 2020." Volgens hem is dat het finale bewijs van een nakende uitweg uit deze crisis.

Een uur heeft Silia Gimouces staan aanschuiven. Nog een vijftal mensen voor haar, en dan gebeurt het. Een kreet, een collectief gejammer. Deze ATM is tijdelijk buiten dienst. In amper 10 seconden is de hele groep wachtenden als in rook opgegaan. Er is - snel - een gerucht over een ander nog niet tot het laatste biljet gepluimde machine, elders in de stad.