Strijd om de Noordpool
Standpunt The New York Times
De doortocht van een speciaal gebouwde Russische LNG-tanker door de Poolzee, zonder een ijsbreker die de weg baant, is een kritieke mijlpaal in de eeuwenoude droom van een kortere, snellere route tussen de Atlantische en de Stille Oceaan (DM 26/8).
Het is ironisch dat de vooral door fossiele brandstoffen veroorzaakte klimaatverandering de handel in fossiele brandstoffen vergemakkelijkt. Vandaar ook de grote uitdaging die het smeltende poolijs stelt: hoe kan het nieuwe potentieel van het poolgebied vreedzaam en zonder bijkomende milieuschade wordt benut?
De snel dunner wordende ijskap van de Noordpool opent enorme kansen voor twee snellere passages: de Noordzee-route via Rusland en de Noordwestelijke route via Canada en Alaska. Bovendien maakt het smeltende ijs enorme reserves van olie, gas en mineralen toegankelijker.
De doortocht van de Christophe de Margerie is een grote triomf voor de Russische president Vladimir Poetin, die het openen van de Poolzee en de export van vloeibaar aardgas naar Azië als een prioriteit beschouwt. De reis van de tanker van Noorwegen naar Zuid-Korea is 30 procent sneller gegaan dan via de conventionele route langs het Suezkanaal.
De kortere passage van de Atlantische naar de Stille Oceaan betekent dat de tankers minder brandstof zullen verbruiken, terwijl aardgas een van de schoonste fossiele brandstoffen is. Maar meer scheepvaart betekent ook meer risico's voor het delicate poolmilieu, terwijl de rivaliteit rond de natuurlijke hulpbronnen nieuwe spanningen schept tussen de landen die de regio willen exploiteren. Zelfs Canada en de Verenigde Staten hebben al over de poolzee geruzied. Rusland, het land met de langste poolkust, heeft in 2007 demonstratief een groot gedeelte van de zeebodem opgeëist door zijn vlag onder de Noordpool te planten.
Ondanks alle inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, zal het poolijs waarschijnlijk voor onbepaalde tijd blijven smelten. In het vooruitzicht van een toenemende economische en territoriale rivaliteit werd in 1996 de Poolraad gesticht, waarin acht landen die aan de poolstreek grenzen - Canada, Denemarken, Finland, Noorwegen, Rusland, de Verenigde Staten en Zweden - de samenwerking en coördinatie in de regio bevorderen. Maar de raad kan geen maatregelen opleggen en is uitdrukkelijk niet bevoegd voor militaire aangelegenheden.
Oud-president Barack Obama heeft vaak gebruikgemaakt van de Poolraad. In 2015, toen de Verenigde Staten aan hun voorzitterschap van twee jaar begonnen, heeft hij de klimaatverandering tot een prioriteit uitgeroepen. Rex Tillerson, president Trumps minister van Buitenlandse Zaken, heeft de recentste vergaderingen van de raad bijgewoond, maar de nieuwe regering heeft weinig belangstelling voor het klimaat. Trump noemt de klimaatverwarming 'bedrog', wil het Amerikaanse poolgebied openstellen voor olie- en gasboringen en heeft het Akkoord van Parijs over de klimaatverandering opgezegd.
De kans dat het succes van de Russische tanker Trumps houding tegenover het klimaat zal veranderen, is erg klein. Maar het hoort hem te doen inzien dat de strijd om territoriaal en commercieel voordeel niet uit de hand mag lopen.