Bijltjesdag begonnen bij de SPD

Eerst het (althans wat hem betreft) goede nieuws: Frank-Walter Steinmeier werd gistermiddag met 88 procent van de stemmen verkozen tot SPD-fractievoorzitter in de Bundestag, het Duitse parlement. “Het resultaat duidt op een hoge mate van vertrouwen, waarvoor mijn dank”, zo zei Steinmeier na afloop. Hij herhaalde wat hij ook zondag al gezegd had: dat de SPD in staat moet zijn om in de toekomst weer regeringstaken op te nemen. “Daar wil ik me voor inzetten.”Steinmeier stond gisteren voor een aanzienlijk verkleinde fractie: van de 221 parlementsleden die de Duitse sociaal-democraten tot vorige week nog telden, blijven er 146 over. Nu de partij een opdoffer van jewelste heeft gekregen - min elf procent - is de bijltjesdag begonnen: maandag gooide partijleider Franz Müntefering de handdoek in de ring, de man die als eerste met de vinger gewezen werd. Gisteren stelde ook secretaris-generaal Hubertus Heil zijn mandaat ter beschikking.Voor de complete analyse van de verkiezingsuitslag was het gisteren te vroeg, maar op websites als Facebook dook her en der het commentaar op als zou de SPD met een gebrek aan charismatisch personeel kampen. Met zijn grijze uiterlijk zou Steinmeier hooguit grijze efficiëntie hebben uitgestraald, niet het karakter dat hij werkelijk heeft: van iemand met wie het leuk een pint pakken is, en die geregeld in homerische lachbuien losbarst.Maar alle gekheid op een stokje, meer dan over personen ging het gisteren over welke richting het met de partij uit moet. “We moeten een moedige hervorming aandurven”, zei Björn Böhning, voorzitter van de linkervleugel van de SPD (Forum Demokratische Linke 21), op radiozender Deutschlandfunk. “Wie gelooft dat het een makkelijke oefening wordt, dwaalt”, voegde hij toe, maar één recept zou volgens hem alvast dit kunnen zijn: “Er moet meer interne democratie komen. De partij heeft boven de hoofden van de mensen heen gepraat” - een verwijzing naar de manier waarop met name Müntefering de SPD-kiezers de optrekking van de pensioenleeftijd naar 67 jaar of het omstreden hervormingspakket Agenda 2010 door de strot geramd heeft.Ook ter rechterzijde van het sociaal-democratische spectrum, bij de zogenaamde Seeheimer Kreis, heet het, aldus woordvoerder Johannes Kahrs, “dat de partij veel kiezers op de voeten heeft getrapt”, zeker, maar hij wou er toch aan herinneren dat “in de elf jaar die ze aan de macht was, de SPD veel correcte beslissingen genomen heeft”. De fouten die wel begaan zijn, zegt Kahrs, betreffen de steun van de SPD voor de btw-verhoging na de parlementsverkiezingen van 2005, of nog, de woordbreuk van de Hessense SPD-voorzitster Andrea Ypsilanti, die vorig jaar tot twee keer toe een deelstaatcoalitie met de links-radicale Linken poogde op te zetten, waarmee ze haar eigen verkiezingsbelofte verbrak. Ypsilanti had tijdens de campagne gezworen niet met die partij in zee te gaan. “Dat ze het toch probeerde, heeft het vertrouwen van de kiezer ondermijnd,” aldus Kahrs.

‘Genadeloze inventaris’

Hielden Kahrs en Böhning het nog enigszins gepolijst, keihard in zijn kritiek was de Saarlandse SPD’er Ottmar Schreiner, een man uit de stal van Oskar Lafontaine, het linkse boegbeeld dat later Die Linke oprichtte. Schreiner bleef bij de SPD, maar riep zijn partij gisteren, in het Morgenmagazin van ARD, op tot een “genadeloze inventaris”. “Als de SPD nog een kans wil krijgen, dan moet dit historische debacle aan een keihard onderzoek onderworpen worden,” fulmineerde hij. Wat moet de SPD dan helemaal beginnen? Een linksere koers varen om de naar Die Linke overgestapte kiezers terug te winnen? In één ruk door het risico lopen dat de rechtsere SPD’ers, net als vorig jaar in Hessen, moord en brand schreeuwen? In kringen van die laatsten viel gisteren al lichte ontzetting te noteren over het feit dat de bepaald linkse burgemeester van Berlijn, Klaus Wowereit, als toekomstig partijleider getipt wordt. “Als de SPD zou samenwerken met Die Linke”, schreef de krant Frankfurter Rundschau (Frankfurt is de grootste stad van Hessen), “dan enkel om die partij zo grondig te veranderen dat ze regeringsfähig wordt.” Alleszins krijgt de SPD her en der waarschuwingen, met name van stemmen uit de Franse pers, om het PS-scenario te vermijden. Daar zorgen interne persoonlijke spanningen al meer dan een jaar voor algehele verlamming, gekrakeel dat als puntje bij paaltje komt niet alleen met de macht om de macht te maken heeft, maar veel meer nog met de ideologische richting die de PS uit moet. Hoe dan ook, besluit politiek journalist Thorsten Denkler in de Süddeutsche Zeitung, “de SPD staat voor de moeilijkste beslissingen uit haar geschiedenis.”