Waarom u dringend geld moet uitgeven
Nog nooit parkeerde de Belg zo veel geld op zijn zichtrekening. Geld klaar om uit te geven, blijft nu staan. Net dat pusht de banken om meer risico's te nemen.
We waren al kampioen sparen, nu hebben we ook een recordbedrag op de zichtrekening staan. Bijna 75 miljard euro hebben alle Belgen samen op hun lopende rekening. Dat is 9 miljard meer dan vorig jaar, een absoluut record, schrijft De Tijd op basis van cijfers van de Nationale Bank. Op de gemiddelde zichtrekening staat nu 5.300 euro.
De voornaamste verklaring is de lage opbrengst van het spaarboekje. Het rendement ligt op een bodemkoers van 0,11 procent. "Veel mensen zien het nut niet meer in van geld over te schrijven van de ene naar de andere rekening", zegt Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij Econopolis. "Eigenlijk komt het op hetzelfde neer: te veel geld wordt niet gebruikt. Hier moeten we niet blij om zijn."
De onderliggende oorzaak is het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Die heeft de basisrente op 0 procent gelegd, in de hoop de economie meer zuurstof te geven. Door lenen spotgoedkoop te maken, hoopt ze dat er meer wordt geïnvesteerd. Maar op de particuliere markt slaat de strategie voorlopig niet aan, bewijzen de cijfers.
Het geld dat door de slechte opbrengst wordt 'weggeduwd' bij de spaarboekjes geraakt niet tot in de reële economie. Het blijft gewoon op de zichtrekening staan. "De Belg heeft nog altijd geen vertrouwen in de toekomst. De consumptie wordt dus niet aangezwengeld", zegt Van Craeynest.
Beleggen blijkt bovendien geen waardig alternatief voor de gemiddelde Belg. Door het grillige beursklimaat, veroorzaakt door terreur en brexit-perikelen, is hij niet geneigd met zijn geld naar de beurs te gaan. Gevolg: doordat al dat geld op de spaar- en zichtrekening blijft staan, zitten de banken met een overschot aan kapitaal. En dat is niet zonder gevaar. Ze worden gepusht om meer risico te nemen.
Afwachten
Dat zit zo: het geld dat banken van hun klanten in bewaring krijgen, gaan ze in normale tijden beleggen in veilige obligaties. Alleen leveren die door de lage rente bijzonder weinig op. Heel vaak minder zelfs dan de 0,11 procent die de banken hun klanten op hun spaarrekeningen hebben beloofd. Ze moeten dus op zoek naar alternatieve, meer risicovolle opties. KBC-topman Johan Thijs luidde daarover deze week nog de alarmbel.
Toch blijft de banksector vragen om de wettelijke minimumrente op de spaarboekjes af te voeren. "We willen daarover een open gesprek aangaan met de minister en de Nationale Bank", zegt Michel Vermaerke van sectororganisatie Febelfin.
Gert Peersman, hoogleraar economie aan de Universiteit Gent, geeft hen overschot van gelijk. "Die rente is onnatuurlijk hoog", zegt hij. "Ik weet het, als ik zoiets luidop zeg, levert dat me altijd boze blikken op. De mensen voelen dat helemaal anders aan. Zij willen alleen maar meer rendement, maar economisch klopt dat niet." Het is net die 'hebzucht' van de klant die een van drijfveren was van de grote bankencrisis in 2008, geeft hij aan. "Toen vroegen ze onrealistische voorwaarden op hun leningen. Bepaalde banken gingen daar ook op in door onverantwoorde risico's te nemen."
Dat het nu meteen zo'n vaart gaat lopen is onwaarschijnlijk. Peersman: "Intussen is het toezicht op de bankensector fors verstrengd en worden er ook strikte kapitaalvoorwaarden opgelegd", zegt hij. Bovendien is de bankensector een stuk voorzichtiger geworden met de herinnering van 2008 in het achterhoofd. "Maar het risico blijft bestaan."
Daardoor staan de beleidsmakers voor een paradox. De ECB wil met de lage rente de banken minder behoudsgezind maken zodat ze hun geld investeren in de economie, tegelijk houden de Europese regels hen in bedwang om niet te ver te gaan.
Hoe het nu verder zal lopen, is onduidelijk. "De rente heeft nog nooit zo laag gestaan en dat zal nog wel even zo blijven", zegt Van Craeynest van Econopolis. "We kijken normaal naar voorbeelden uit het verleden om prognoses te maken. Nu is het een kwestie van strategieën uittesten en afwachten."
Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) is aan handen en voeten gebonden. De minimumrente op de spaarboekjes aanpassen zou politieke zelfmoord zijn, en over de strategie van de ECB heeft hij geen zeggenschap.