't Is gebeurd: quizmaster sjoemelt niet meer

In nog niet zo heel lang vervlogen televisietijden was zaterdagavond een absolute topavond. Na het wekelijkse bad stond er in de jaren 70 en 80 bij het gemiddelde Vlaamse gezin een Nederlandse spelshow op het menu. Gepresenteerd door grote namen als Fred Oster, Willem Ruis en Ron Brandsteder.

Nu blijkt dat onze noorderburen ons al die jaren bij de neus hebben genomen. Afgelopen weekend deden de programmamakers van weleer in het programma Andere tijden een boekje open over wat er in die tijd achter de schermen gebeurde. "Er werd weleens geritseld. Dat was beter voor het programma", vertelde Oster, die meer dan tien jaar lang de Wie-Kent-Kwis presenteerde. "De leukste mensen moesten winnen. Daar hadden we natuurlijk een klein beetje de hand in. Je had moeilijke en makkelijke vragen; de moeilijke zaten onderaan en de makkelijke bovenaan, dus je kon altijd wel een beetje sturen."

Andere grote spelprogramma's uit die periode waren in hetzelfde bedje ziek, zo blijkt. "Wanneer iemand een beetje te onsympathiek was - dat kwam ook voor - moest je toch zo snel mogelijk sneuvelen", vertelt Maurice Koopman, in de jaren 80 directeur tv bij omroeporganisatie VARA. "Niet meteen in de eerste ronde, maar dan toch wel op een zeker moment."

Roddelcircuit

Koopman was ook verantwoordelijk voor de spelshows van Willem Ruis, waarover al langer sjoemelverhalen de ronde doen. Andere tijden vertraagde de beelden van het spiraalspel in de legendarische Sterrenshow, waarbij de kandidaten met een metalen ring rond een spiraal moesten bewegen. Wie de spiraal raakte, hoorde een zoemer en moest terug naar af. Dat was althans de bedoeling. Want op de vertraagde beelden is duidelijk te zien dat een van de vrouwelijke kandidaten de spiraal raakt zonder dat de zoemer klinkt.

Maar tijden veranderen, en de zeden op televisie ook. Wat een paar jaar geleden nog oogluikend werd toegelaten, kan nu absoluut niet meer. "Door te sjoemelen, haal je de fond van je programma onderuit", zegt Tom Lenaerts, programmamaker en presentator van De pappenheimers en onlangs nog Kalmte kan u redden. "Geloofwaardigheid is cruciaal bij zo'n quiz. Speel je die kwijt, dan kan het programma meteen de vuilnisbak in."

Nochtans lijkt het systeem met de moeilijke en makkelijke vragen, dat Fred Oster jarenlang hanteerde, waterdicht. Of niet? Lenaerts: "Het klinkt makkelijker dan het is. Tijdens zo'n opname zit het publiek op je vingers te kijken. Gefriemel met vragen valt meteen op. Bovendien is het heel moeilijk om in te schatten of een vraag makkelijk of moeilijk is. Wat voor mij als quizmaster heel makkelijk lijkt, kan voor de kandidaat in kwestie toch aartsmoeilijk zijn."

Toch blijven over een programma als De slimste mens geruchten de ronde doen. Kandidaten zouden in hun eerste aflevering op maat gesneden vragen krijgen. Volgens datzelfde roddelcircuit worden populaire deelnemers langer in de race gehouden en minder grappige exemplaren kordaat richting uitgang geëscorteerd. "Compleet van de pot gerukt", vindt Sam De Graeve, jarenlang eindredacteur van De slimste mens en nu programmadirecteur bij Woestijnvis. "Het enige wat we doen, is de nieuwe kandidaat in de opwarmingsronde één makkelijke vraag geven. Maar dat is eigenlijk vooral als grap bedoeld. Voor de rest grijpen we niet in. Ook al sneuvelt daardoor een absolute topkandidaat. We hebben jaren aan de mouw van Jan Mulder getrokken, en toen hij uiteindelijk toch langskwam, was het al na één aflevering voorbij."

Of het dan toch niet kriebelt om zo'n kandidaat wat antwoorden toe te spelen? "Kriebelen doet het misschien wel, maar daarom hoef je er nog niet aan toe te geven. In dat opzicht is De slimste mens perfect met het betere huwelijk te vergelijken."