Verdeeld links spreidt bedje voor ambitieuze Sarkozy
Alsof hij weer president was, zo waande Nicolas Sarkozy zich gisteren al. Opnieuw op het voorplan van de Franse politiek - door de verkiezingswinst van zijn UMP zondag - neemt hij nu al voorsprong om in 2017 terug te keren in het Elysée. Of redt premier Manuel Valls toch nog de belaagde socialisten door zijn partij uit president Hollandes doodlopend straatje te sturen?
"De wissel is op komst. Niets zal ons tegenhouden." Nicolas Sarkozy (60) plaatste deze slogan gisteren ostentatief op zijn Facebook-pagina, naast een foto waarop hij breedlachend opnieuw van de macht proeft.
De rechtse coalitie rond zijn UMP boekte verkiezingswinst in 66 van de 101 departementen bij de stembusgang van zondag. De Parti Socialiste (PS) van president François Hollande en premier Manuel Valls wist zich slechts in 34 departementen te handhaven. Liefst 25 departementen verloor links aan rechts, onder meer Le Nord van boegbeeld Martine Aubry, Seine-Maritime van Laurent Fabius en Hollandes eigen Corrèze waar Bernadette Chirac (echtgenote van ex-president Jacques) veel van zijn stemmen wegkaapte. Een vernedering, nadat in maart vorig jaar ook al meer dan 160 gemeentebesturen van steden moesten worden overgedragen aan de conservatief-liberale partij van Sarkozy. Het extreemrechtse Front National van Marine Le Pen won geen enkel departement maar bevestigde door haar totale stemmenaantal wel de trend een betekenisvolle factor in de Franse politiek te zijn geworden. In de eerste ronde weerhielden FN-kandidaten veel PS'ers van een tweede ronde.
Wat betekent dit nu voor de Franse politiek? Vier maanden nadat hij partijvoorzitter werd, is de rentree van 'Sarko' als UMP-favoriet voor de presidentsverkiezingen van 2017 een feit. Verwacht van hem nu weer meer mediatieke aanvallen op de socialistische regering.
Toch is zijn terugkeer naar het pluche van het Elysée nog niet gegarandeerd. Sarkozy's probleem is dat de stemmen van zondag meer gericht waren tegen de PS dan voor zijn UMP. Ook het aantal linkse kiezers dat uit protest of onverschilligheid thuisbleef sprak boekdelen. Uit een analyse door opiniepeiler Bruno Jeanbart (Opinion Way) blijkt dat afgelopen zondag "45 procent van Hollandes kiezers uit 2012 niet ging stemmen, terwijl dat slechts gold voor 32 procent van Sarkozy's kiezers". In het totaal bleef een op de twee Franse kiezers thuis. Bij presidentsverkiezingen ligt de opkomst traditioneel veel hoger.
In Sarkozy's voordeel speelt de geschiedenis: wie de lokale verkiezingen wint, wint meestal ook de presidentsverkiezingen. Dat was zo voor François Mitterrand in 1981, voor Jacques Chirac in 1995 en voor Hollande zelf in 2012.
In zijn nadeel werkt de onvoorspelbare toekomst van zijn eigen partij. De UMP zal eind mei op haar belangrijkste congres in jaren de partij volledig hervormen. De statuten worden herschreven, de naam wordt veranderd en nieuwe lokale kaders aangeduid. Na drie jaar interne twisten wordt deze etappe beslissend. Want hoewel Sarkozy zondag als grote media-overwinnaar uit de bus kwam, binnen zijn eigen partij moet hij nog altijd concurrenten voor het Elysée dulden. Zijn meest uitgesproken tegenstander is ex-premier Alain Juppé, die een gematigder imago heeft.
Jobs en koopkracht
In december wacht vervolgens de lakmoesproef van regionale verkiezingen. Daar geldt het proportioneel kiessysteem, wat altijd gunstiger is voor zijn uitdagers van het FN op de uiterst-rechtse flank. Of Marine Le Pen, die haar presidentiële ambities niet onder stoelen of banken steekt, er in 2017 al dan niet in slaagt het rechtse kamp te verdelen wordt zowel belangrijk voor Sarkozy als de PS.
Links likte gisteren zijn wonden, alweer. President Hollande ziet nu naast zijn nationale macht ook zijn interne controle over de PS fel verzwakken. Zijn premier Manuel Valls wordt de nieuwe sterke man, ook al leed zelfs hij een persoonlijke nederlaag nadat zijn departement Essonne in rechtse handen viel. Valls moet zich vooral zorgen maken over de kiezers die de PS stilaan structureel heeft verloren aan het radicalere Front de Gauche en de Groenen, waarvan respectievelijk 30 procent en 20 procent zondag niet gingen stemmen in de tweede ronde - ook al konden ze een PS-kandidaat steunen tegen de UMP of FN.
Of Valls deze kiezers op de linkerflank met ideologische achterhoedegevechten kan terugwinnen, valt te betwijfelen. Velen onder hen laten de PS net vallen omwille van zijn sociaal-liberale, 'paarse', verhaal waarmee hij de Franse economische motor opnieuw probeert op te starten. De premier zal tegen 2017 dan ook concrete resultaten moeten voorleggen, méér jobs en méér koopkracht voorop, om zijn partij uit het dal te redden.