Op zoek naar vlees zonder leed
Niet iedereen ziet vegetarisme zitten of kan zich bio veroorloven. Maar kan het wel, goedkoop produceren zonder dierenleed? 'Nee', zo stelt de prestigieuze landbouwuniversiteit van Wageningen. Tenzij je onverdoofd castreren, angst of hyperventilatie niet als lijden beschouwt.
Zo'n twintig jaar geleden werd er nog meewarig over gedaan. Filmpjes van GAIA en co. over mishandeld vee, het was toch eerder iets voor softies om daar mee in te zitten. Het contrast met vandaag is groot. Door de sociale media hebben velen de schokkende beelden gezien die dierenwelzijnsorganisatie Animal Rights in het slachthuis van Tielt (DM 24/3) maakt. Velen overwegen daardoor minder vlees te eten.
De meeste Belgen eten nog elke dag vlees. Maar steeds meer mensen flirten en experimenteren met vegetarisme of 'flexitarisme' en de confrontatie met varkens die zwaar worden mishandeld, kan de beslissende por in de ribben zijn. Zo circuleerden naar aanleiding van het nieuws uit Tielt meteen oproepen als 'Dagen Zonder Dierenleed.'
En nu is de sector zelf ontzet. Ook dat was vroeger anders. Maar vandaag reageert de vleesverwerkende echter sector 'geschokt' en bepleit ze dwingende controlemaatregelen.
"Niet dat wij opgetogen zijn met dat filmpje, omdat het de hele sector in diskrediet brengt. Toch is het goed dat zoiets aan het licht komt, want nu kunnen we iets doen", zegt Yannick Hindryckx van Febev, de nationale federatie voor slachthuizen en uitsnijderijen.
Lange weg afgelegd
Bij Febev en de Boerenbond gaat men er van uit dat misstanden zoals in Tielt verleden tijd zijn. Hindryckx: "Er is in Vlaanderen een lange weg afgelegd in de goede richting door strengere Europese regels en een groter bewustzijn in de sector. Opleidingen over dierenleed zijn verplicht. Maar hier haperen blijkbaar de toepassing en de controle. Daarom overleggen we nu met de minister voor Dierenwelzijn. Overal camera's hangen is wat ons betreft een optie."
Het is in het voordeel van de producenten om zachthandig te werken, zo benadrukt Febev. Want dierenleed proef je. Het vlees van bange, gewonde of gestresseerde dieren smaakt minder lekker en raakt dus minder goed verkocht.
Maar is het mogelijk, goedkoop en massaal vlees produceren zonder leed? "Het moet kunnen, ook bij grootschalige snelle productie", zegt Hindryckx. "Je kunt dieren waardig kweken, naar het slachthuis begeleiden en met CO2 verdoven, zodat het niets merkt van zijn dood. Ze slapen gewoon in."
Greet Riebels van het Instituut voor Landbouw-en Visserijonderzoek (ILVO) stelt dat net in grote bedrijven het automatiseren van controles op dierenwelzijn beter moet lukken. "Het idee dat kleinschalig dierenleedvrij is en grootschalig niet, klopt niet. Wel staat iedereen onder grote druk omdat de prijzen zo laag zijn."
Maar hoewel er in Vlaanderen per maand alleen al zo'n miljoen varkens worden geslacht, is niet bekend hoeveel inbreuken er zijn tegen de regels op dierenwelzijn. Nochtans is geweten dat dieren die nooit buitenkomen potentieel lijden, dat varkens die zich in hun stallen vervelen elkaar verwonden en dat de CO2-verdoving soms mislukt, waardoor de dieren bij bewustzijn zijn als ze de doodsteek krijgen vooraleer ze leegbloeden.
Gecastreerd zonder verdoving
Ook wordt het gros van de biggen in de eerste levensweken onverdoofd gecastreerd om te vermijden dat er een stinkende 'berengeur' vrijkomt wanneer wij hun vlees bakken. Uit wetenschappelijke hoek klinkt scepsis over de claim dat dieren produceren kan zonder leed. "Het kan niet", zegt Yvonne Fernhout, woordvoerster van de Universiteit van Wageningen, autoriteit in landbouwonderzoek. "Het gaat inherent gepaard met leed, ook al kun je inspanningen doen om het te beperken."
In principe zou je alle dieren een goed kort leven kunnen geven en dan een volledige verdoving met een spuitje, maar dat is te tijdrovend en te duur. In de praktijk is lastig om dierenleed te vermijden, ondanks strenge regels, zo toont onderzoek.
Merel Verhoeven hield voor de Universiteit van Wageningen de CO2-verdoving tegen de loep aan de hand van hersenscans en concludeert dat varkens pas na gemiddeld 21 tot 61 seconden bewusteloos zijn. Bij runderen kan het ruim twee minuten duren.
Ook ziet ze dat de uiterlijke signalen waarop slachters afgaan om zich ervan te vergewissen dat het dier bewusteloos is, niet zo betrouwbaar zijn, zeker in 'een commerciële omgeving'.
Het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) concludeert over verdoving met gas dat "hoewel dat veel voordelen heeft, de dieren er een aversie voor hebben, wat duidelijk problematisch is voor het dierenwelzijn".
Dat ziet Nikki Baudoin, die het voor de Universiteit Gent onderzocht. "Sommige varkens happen naar lucht en hyperventileren of proberen te ontsnappen en sommige ervaren door het gas pijnlijke irritaties", ziet Baudoin. "Ook bestaat de kans dat de dieren voor de zogenaamde verbloedingssteek weer bij bewustzijn komen. In de commerciële varkensslachterijen is het onhaalbaar om dat te vermijden."