Van grote kernramp tot grote kunstvorm
Een geigerteller lijkt geen overbodige luxe in het Hasseltse Z33. In Perpetual Uncertainty onderzoeken hedendaagse kunstenaars hoe we moeten omspringen met het nucleaire tijdperk.
Met het verbale tromgeroffel tussen Donald Trump en Kim Jong-un over hun nucleair wapenarsenaal is een kernramp en de daaraan verbonden angst weer brandend actueel. Een kwestie die ook hedendaagse kunstenaars bezighoudt, zo verzekert Ils Huygens van de Hasseltse Huis voor Actuele Kunst Z33. "In ons project Nucleair Culture confronteren we al een hele tijd kunstenaars, experts en wetenschappers over het zogenaamde 'nucleaire antropoceen', het onomkeerbare feit dat de mens onze planeet met radioactieve straling heeft gecontamineerd. En dat we daar duizenden jaren mee opgescheept zitten, gezien de trage afbraaktijd van uranium. Dat zorgt voor een nieuwe geologische laag in het fossielenbestand van de aarde."
Het onderzoeksproject mondt nu uit in een ambitieuze expo. Perpetual Uncertainty probeert het vaak ongrijpbare en onzichtbare van radioactiviteit te vatten in ontregelende video's, installaties en foto's. Kern- en vertrekpunt is de ronde tafel van James Acord (1944-2011). De Amerikaanse kunstenaar vocht als een van de eersten voor openheid over de langetermijnrisico's van nucleair materiaal. Zo bracht hij kernwetenschappers, ingenieurs en milieuactivisten samen. Nu fungeert zijn tafel als plek waar het publiek zich kan informeren.
Huygens: "De Belgische kunstenares Cécile Massart borduurt voort op Acords pleidooi, onder meer in haar reeks Laboratoires, waarvoor ze ook samenwerkte met nucleaire instellingen." Veel kunstenaars voeren in deze expo een soort sporenonderzoek uit. Susan Schüppli brengt in Trace Evidences de radiologische landschappen in kaart van Tsjernobyl, Fukushima en het Zweedse Forsmark, en probeert zo vat te krijgen op de materiële fall-out.
Vooral de slagschaduw van die eerste twee laat zich voelen doorheen de expo. Opvallend veel Japanse kunstenaars proberen een bedding te vinden voor het nucleaire trauma. Zo voert Kota Takeuchi de 'vingerwijzende arbeider' op die aan het werk was in de kerncentrale van Fukushima na de meltdown in maart 2011. De arbeider filmde zichzelf, wijzend naar een van de vele webcams op de site. Het werd een van de iconische beelden van de ramp.
31 kroonluchters
Shimpei Takeda legde dan weer de radiologische situatie vast van plaatsen rond de Japanse Tohoku-regio. Ze stelde fotogevoelig materiaal direct bloot aan de sporen van straling, afkomstig van besmette omgevingsdeeltjes. Shuji Akagi registreert in zijn fotoreeks Fukushima Traces, 2011-2017 de gevolgen van de zeebeving en de meltdown. Verhelderend én beangstigend is de geanimeerde landkaart van Isao Hashimoto. Hij inventariseerde 2.053 atoomontploffingen die plaatsvonden tussen 1945 en 1998.
Een van de visuele hoogtepunten van de expo is Crystal Palace, de van uraniumglas en UV-lampen gemaakte kroonluchters van Ken & Julia Yonetani uit 2013, ook al geïnspireerd door Fukushima. "De 31 kroonluchters stellen de mondiale kernmachten voor, de grootte van elke luchter staat in verhouding tot het aantal operationale kerncentrales", zegt Huygens. In Z33 zijn er zes van te zien.
Een sfeer van dreiging is nooit weg in de Z33-ruimtes, voor de gelegenheid passend gelardeerd met een 'nucleaire playlist' van Micha Volders en Tim Geelen, met musici die zich lieten begoochelen door het ooit volop heersende vooruitgangsoptimisme rondom kernenergie.
Perpetual Uncertainty, tot 10/12 gratis in Z33, z33.be