Tranen van een LONE WOLF

Het is de eerste keer sinds die dag,

5 oktober 2016, dat Filip De Pauw en zijn echtgenote hem terugzien, de spierbundel. Het is eerder een nek, de achterkant van een kaal hoofd. De agent gaat niet in op de vraag wat de confrontatie met hem doet. Zegt: "Ik heb mijn hele carrière lang het professionele en het persoonlijke gescheiden kunnen houden."

Het is donderdag 7 september, dag 1 van het proces. Voor je het zaaltje van de 70ste kamer van de Brusselse correctionele rechtbank binnen kunt, moet je tweemaal voorbij een luchthavencontrole. Filip is achteraan in de zaal gaan zitten, ook al heeft de voorzitter hem en z'n echtgenote aan het begin van de zitting uitgenodigd om vooraan plaats te nemen, aan de zijde van hun advocaten. Hij heeft vriendelijk bedankt.

"Ik ben in mijn rug aangevallen. Sindsdien wil ik altijd een muur achter me hebben, waar ik ook kom. Zodat ik het kan zien als er nog eens iets of iemand op mij afkomt."

Hicham Diop (44) plantte die woensdag kort na de middag op de drukke Lambermontlaan in Schaarbeek driemaal een Zwitsers mes in de hals van Filip. Toen die tegen de grond ging, stortte hij zich op zijn echtgenote. Zij is een stuk jonger dan hij, Poolse van geboorte. Naast levenspartners zijn ze ook collega's bij de Brusselse politiezone-Noord.

Hartsgrondige haat

Het was een van die nieuwsflitsen in de nasleep van 22 maart. Van die 'kleine' aanslagen die zich op den duur zo vaak voordeden dat ze in onze geheugens wat vervaagden.

Nu zit de spierbundel hier, drie meter voor je, en probeert hij uitgelegd te krijgen dat er geen rationele verklaring is voor de vlaag van waanzin die die dag bezit van hem nam. Tenzij een cocktail van testosteron en codeïne.

Hicham Diop: "Ik had hulp moeten zoeken bij een arts. Een psycholoog had mij kunnen helpen. Sinds ik in de gevangenis verblijf, word ik goed omringd, zie ik alles helder. Toen was ik paranoïde, ik zag overal iets. Ik leefde in een constante staat van razernij. Het is allemaal begonnen met het ongeval."

Diop werd in april 2011 voor zijn woonst in de Koninginnelaan, ook in Schaarbeek, aangereden door een Audi van de federale politie. Hij zag er een doelbewuste poging in om hem te doden. Toen hij een jaar later te horen kreeg dat het parket de zaak had geseponeerd, was in zijn hoofd een blinde, hartsgrondige haat voor elk uniform beginnen gisten. Nochtans droeg hij jarenlang zelf het uniform, als beroepsmilitair.

Hij is, of liever was, vader van zes. Hij verloor kort voor de feiten zijn dochtertje, begon gaandeweg ook dat drama te zien als een onderdeel van een groot vijandig complot dat de wereld daarbuiten tegen hem had opgezet.

"De medicatie versterkte dat gevoel", zegt hij. "Dat gevoel van onrechtvaardigheid. Ik viseerde niemand in het bijzonder, eerder de politie in het algemeen. Het was een delirium. Ik zweer u: er was geen rationeel motief, hoe hard ik daar achteraf zelf ook naar heb gezocht. Ik heb stommiteiten begaan en onschuldigen verwond, dat is onmiskenbaar zo, maar ik ben geen terrorist."

Filip De Pauw is al een kwarteeuw politieman. Hij begon bij de gemeentepolitie van Sint-Joost-ten-Node. Hij is een bekend figuur in zijn wijken.

Een oudere, wat gezapige straatagent die in de lastige buurten bekend staat om zijn vermogen om crisissituaties te bezweren met wat gezwans, eerder dan met spierballen.

Zijn dienst zat er die dag net op, hij droeg zijn uniform nog. Hij was zijn echtgenote gaan ophalen in het Paul Brien-ziekenhuis, waar ze moest zijn voor een kleine check-up. Zij droeg haar uniform niet, maar incasseerde een messteek in haar buik.

"We hebben het geluk had dat onze collega's er razendsnel bij waren", zegt Filip. "Volgens de camerabeelden heeft het twee à drie minuten geduurd. In mijn beleving veel langer."

Toen Hicham werd geneutraliseerd, tierde hij vanaf de grond: "Komaan, schiet mij dood!" Nog uren na zijn arrestatie bleef hij roepen dat hij een soldaat was van IS, dat IS finaal zou zegevieren en dat "wij, moslims, ons niet laten doen zoals de Joden in de jaren 40".

Nu zit hij hier en begraaft hij z'n hoofd in z'n handen.

"Ik wilde er een eind aan maken, die dag. Ik was erg triest. Ik zag mezelf als slachtoffer. Het spijt me, uit de grond van mijn hart. Ik kan het niet uitleggen."

Zijn stem slaat over. De lone wolf bevecht zijn tranen.

Verlamd

Na de aanslag regende het analyses en parlementaire vragen omtrent het tot dan toe kennelijk over het hoofd geziene fenomeen van radicaliserende militairen. De inlichtingendiensten hielden er een stuk of 60 in de gaten, maar Diop was door de mazen van het net geglipt.

De aanslag op het Schaarbeekse politiekoppel vertoont opvallende gelijkenissen met de dubbele moord op Jean-Baptiste Salvaing en Jessica Schneider in het Franse Magnanville, 13 juni 2016. Ook zij waren met elkaar gehuwde politieagenten. De door Diop gekozen modus operandi was daarnaast identiek aan die van de 33-jarige Algerijn Khaled Babouri, die twee maanden daarvoor met een machete twee politieagentes te lijf was gegaan in Charleroi. Of die van de Somalische vluchteling Haasi Ayaanle op twee militairen, eind augustus in Brussel.

Anders dan al die andere lone wolves had Hicham Diop de pech/het geluk op een buitengewoon goed getrainde interventieploeg te stoten. Hij kreeg een kogel in zijn been, exact zoals agenten het op de politieschool is aangeleerd. Hierdoor zit hij nu wel in een rolstoel. Voorgoed, allicht.

Anders dan na Magnanville en Charleroi eiste IS de aanslag van Diop achteraf niet op. Misschien omdat ze de moeite van het opeisen niet waard was, nu de dader zich levend had laten pakken. In de eerste nieuwsberichten kon je ook nog lezen dat zowel de politieman als de agente tegen de avond het ziekenhuis alweer had mogen verlaten.

Het zit Filip De Pauw een beetje hoog, dat zinnetje.

"Ik ben gered door mijn kogelvrij vest", zegt hij. "De eerste messteek is daarin blijven haperen. Voor hetzelfde geld was het voor mij gedaan geweest."

Hij volgde de instructies die alle 40.000 Belgische agenten na de steekpartij in Charleroi hadden gekregen. Kogelvrij vest dragen, altijd. Hij wijst naar de linkerkant van zijn hals.

"Hier heeft hij een zenuw doorgesneden. Van mijn linkerhand tot de linkerkant van mijn hals is alles gevoelloos; ik kan niks bewegen. Dat komt nooit meer goed, dat is voor de rest van mijn leven. En ook al ben ik nu zestig, ik wil toch ooit terug gaan werken. Dat ik die avond niet in het ziekenhuis ben gebleven, was mijn keuze. Mijn ouders zijn allebei in de negentig. Ik ben mantelzorger, en buiten mij is er niemand om voor hen te zorgen."

Hicham Diop was 38 ten tijde van het voorval met die politiewagen in 2011. Zijn boosheid, legt hij uit, betrof niet enkel de aanrijding zelf, maar vooral de seponering en het besef dat zijn verwondingen het einde betekenden van zijn carrière als kickbokser.

Voorzitter: "U moet toen toch stilaan aan het einde van uw carrière hebben gezeten?"

Diop: "Ik dacht nog wel twee of drie jaar te kunnen doorgaan."

"Uw bad trip heeft wel erg lang geduurd. Uren na de aanslag liep u nog luidkeels te dwepen met IS."

"Dat was het testosteron."

"Tijdens de huiszoeking zijn bij u een bivakmuts en twaalf losse-flodderkogels aangetroffen."

"Die zult u in het huis van elke ex-militair vinden, mijnheer de voorzitter."

Deze week zette Luckas Vander Taelen zich op vrtnws.be af tegen de analyses van Ludo De Brabander en David Van Reybrouck. Zij voerden eerder aan dat je over in naam van IS handelende zelfmoordterroristen achteraf opvallend vaak verneemt dat ze psychische problemen hadden.

Vander Taelen: "Vele intellectuele verklaringen willen bewijzen dat terroristen geen islamitische drijfveer hebben, maar het slachtoffer zijn van onze samenleving of van hun eigen psychische problemen. En als enige oplossing dan maar met een vrachtwagen op mensen gaan inrijden of met een machete door de straten van Brussel gaan lopen."

Belediging

De rechtszaal is ongeveer voor driekwart gevuld. Met journalisten, advocaten, collega's van de slachtoffers. Opiniemakers zie je hier niet. Die zitten vast ergens in een koffiebar achter hun MacBook opinies te maken.Op dit proces, het allereerste en wellicht enige ooit waar je een zich tijdens de feiten met IS identificerende lone wolf in levenden lijve kunt zien en in dialoog horen gaan met andere procespartijen, valt iets op. Zelfs federaal procureur Bernard Michel lijkt niet goed te weten wat hij moet denken. Wat het beste is voor de samenleving die hij in deze rechtszaal vertegenwoordigt. Hij is bijna een jaar met deze zaak bezig geweest, kent ze beter dan wie ook. Het simpele feit blijft dat demoniseren geen bruikbaar concept is in een rechtszaal.

De verdachte zelf vat elke zinspeling op zijn banden met IS of andere moslimextremisten op als een persoonlijke belediging. Hij noemt zich "een libertijn". Iemand die graag op zwier gaat en zelden een laatste rondje afslaat. Die af en toe zijn vrouw bedroog, ook nog eens.

Het federaal parket stelde hem eerst in verdenking als lid van een terroristische organisatie, maar zwakte later af tot "moordpoging in een terroristische context". Bernard Michel zegt Diop niet te zien als een soldaat van IS, eerder als "een geval van autoradicalisering". Hij eist 15 jaar gevangenisstraf, wat op z'n minst impliceert dat hij denkt te kunnen leven met het idee dat Hicham Diop over enkele jaren vrijkomt en terug zal moeten gaan functioneren binnen deze samenleving.

Of we vertrouwd zijn met het woord takiyya, vraagt advocaat Bernard Tieleman. Hij is de raadsman van Filip De Pauw.

"Takiyya, dat is het recht dat moslims zichzelf toekennen om tegenover een ongelovige hun geloof te verloochenen", legt hij uit. "Dat is wat deze kerel hier zit te doen. In het dossier zitten getuigenissen over zijn huwelijk. Weet u wie zijn getuige was? Sjeik Bassam Ayachi, een van de allereerste haatpredikers uit Molenbeek. Dat huwelijk was er zo een met een strikte scheiding tussen mannen en vrouwen. En hij komt hier doodleuk verkondigen dat hij een libertijn is."

In de aanloop naar de Brusselse regionale verkiezingen van 2004 ging sjeik Ayachi voor in het gebed tijdens partijbijeenkomsten van de Parti Citoyenneté Prospérité (PCP), de eerste Belgische moslimpartij. Bij de PCP had je tot in 2003 ook Jean-François Bastin, een bekeerde Belg die ooit The New York Times haalde met zijn uitspraak: "Osama bin Laden is een moderne Robin Hood." Hij schreef het voorwoord in het boek van taliban-terroriste Malika El Aroud. Je ziet de man ook in een uitzending van Tout ça ne nous rendra pas le Congo op de RTBf, en nu op YouTube. Bastin, lange baard en tulband, gaat in discussie met een voorman van het Belgische Front National, die hem voor de voeten gooit dat hij de sharia wil invoeren. Waarop Bastin: "Nee, de sharia is totaal niet aan de orde. Toch niet in de huidige stand van zaken."

Sjeik Ayachi trok naar Syrië, waar hij twee jaar geleden op z'n achtenzestigste werd getroffen door een autobom en daarbij zijn arm verloor. Tweede op de kieslijst van PCP, toen, was Olivier Dassy, die aan de zijde van sjeik Ayachi naar het front in Syrië trok. Op nummer 32 stond hijzelf, Hicham Diop. De latere lone wolf behaalde 200 voorkeurstemmen.

Hij wordt nu door de voorzitter geconfronteerd met de verklaringen van zijn broer tijdens het vooronderzoek. Hij zegt dat hij Hicham al weken voor de aanslag hoorde spreken over iets groots dat hij zou gaan ondernemen. Dat hij enkel nog aan het dubben was over zijn doelwit: de politie, de samenleving of de Franstalige universiteit ULB (die hem blijkbaar ooit heeft gebuisd).

Hicham Diop: "Hij is een beetje zot, mijn broer."

Voorzitter: "Hij verklaarde dat u België haat."

"Ik denk niet dat u enig krediet kunt verlenen aan wat mijn broer allemaal zegt."

"Er werden bij u ook krantenknipsels en propagandamateriaal aangetroffen."

"Ja, uit 2003, ten tijde van de Amerikaanse interventie in Irak. Onder een laag stof in een doos van mijn vorige verhuizing."

'Close combat'

"Ik snap het niet", zucht advocaat Bernard Tieleman tijdens de namiddagpauze. "Diop zegt dat hij een bad trip had. Dat hij was bevangen door de obsessie om agenten te doden. Dus valt hij mijn cliënt aan, die in uniform was. Oké, maar waarom valt hij ook de echtgenote aan? Zij was in burger. Hoe kon hij weten dat ook zij een agente was? Ik zeg u: hij heeft dit gepland, voorbereid. Hij kende zijn doelwitten, net als de dader in Magnanville."

Volgens de advocaat zit er een perfect heldere logica achter de lange lijst van individuen die op een agentenduo afgaan: de videoboodschap die IS begin 2015, enkele dagen na het bloedbad bij Charlie Hebdo, de wereld instuurde. Letterlijk: 'Aan alle broeders die niet in staat zijn om naar het kalifaat af te reizen: doe wat je kunt, dood hen, snij hun keel over. Als je een politieman ziet, dood hem.'

Na Magnanville, Charleroi en Schaarbeek volgde ook nog Karim Cheurfi die op 20 april in z'n eentje op de Champs-Elysées in Parijs een politiepatrouille onder vuur nam met een kalasjnikov en een agent doodde. Twee maanden daarna volgde Adam Djaziri, die op dezelfde plek hetzelfde probeerde.

De vraag wordt hem gesteld. Hoe kon hij weten dat de dame in burger een agente was? Diop schraapt zijn keel: "Nogmaals, er was geen rationeel plan. Ik was ontspoord, zag geen uitweg meer. Ik leefde in een bubbel."

Donderdag 14 september.

Het pleidooi van advocaat Sébastien Courtoy, die optreedt voor Diop, duurt een hele voormiddag: "Hicham Diop is bij het leger getraind om iemand te doden in close combat. Mijnheer De Pauw lag op zeker ogenblik op de grond, maar is niet gedood. Dit is niet wat velen erin zien, dit was iets heel anders. Dit waren de stoppen die doorsloegen na alles wat deze man had doorgemaakt.

"Lees de wetenschappelijke rapporten, over de neveneffecten van de medicatie die hij nam. Hicham Diop leeft nu al een jaar in de isoleercel. Lopen kan hij niet meer. Hij is intussen opnieuw papa geworden, maar heeft zijn kind nog geen enkele keer in z'n armen mogen houden."

Is het allemaal takiyya of verdient Hicham Diop een tweede kans? Het proces wordt donderdag voortgezet.