Ligt er een revolutionaire Russische Lente in het verschiet?
Kan de Arabische Lente een vervolg krijgen in een 'Russische Lente'? Als het aan het legioen internetactivisten ligt dat in Rusland is opgestaan wel.
De colonnes soldaten van de Dzerzjinski-divisie die gisteren de hoofdstad binnenreden, ter versterking dan wel rotatie van de in het centrum al aanwezige macht van vijftigduizend soldaten, agenten en leden van de oproerpolitie, spreken een andere taal.
De gebeurtenissen van de afgelopen dagen tonen dat de legitimatie van Poetins bewind ernstig verzwakt is - juist nu hij aan een nieuwe termijn als president wil beginnen. Maar zoals autoritaire leiders elders al vaak hebben bewezen, kan ook uitgeholde macht van lange adem zijn.
Er gebeuren bijzondere dingen in Rusland. Vladimir Poetin is niet meer zo populair als hij zelf dacht. In een politiek hermetisch gesloten systeem hebben de burgers de autoriteiten verrast door zijn machtspartij Verenigd Rusland massaal de rug toe te keren.
Het systeem-Poetin hapert. Van het door hem opgerichte Nationale Volksfront, bedoeld om de kloof tussen burgers en machthebbers te overbruggen, is weinig meer vernomen. Ook het 'management' van het politieke toneel vertoonde gebreken. De oligarch Michail Prochorov werd door het Kremlin uitgenodigd zich in de verkiezingsstrijd te mengen. Maar toen hij zijn taak te onafhankelijk opvatte, werd zijn kandidatuur snel om zeep geholpen.
De afgelopen jaren is de politiek verworden tot theater, waarbij ook de officiële oppositie bestaat bij de gratie van deals met het Kremlin. De communisten noemen zichzelf 'echte oppositie', maar ook hun rol past in het scenario. Gepensioneerden mogen hun heimwee naar vervlogen tijden uiten, verder peinst niemand over de introductie van 'Communisme 2.0'. Hoewel ze ditmaal veel proteststemmen kregen, bleef het tot nu toe een tamme club. Voor de heersende macht zijn de communisten het perfecte 'bewijs' voor het gebrek aan serieuze alternatieven.
Maar waarom lijkt het Kremlin ditmaal de regie deels te hebben verloren? Waarom werkt 'het volk' niet mee aan het feest van stabiliteit dat Poetin twaalf jaar geleden introduceerde - en dat hij nu voor wellicht nog eens twaalf jaar wil prolongeren?
Systeem van corruptie
Er zijn talloze factoren die meehelpen aan het creëren van protestgevoelens: de grotere afstand, zeker voor jongeren, tot 'de chaotische jaren negentig' waarmee Poetin nog steeds zijn orde verdedigt; de mondiale crisis die sinds 2009 veel arbeiders een inkomensval bezorgde; de afkeer van het stijgende aantal aan het Kremlin gerelateerde superrijken; het uitdijende systeem van corruptie; en de ergernis over de in september simpelweg verordonneerde terugkeer van Poetin als president.
Maar het toverwoord is internet.
Dat heeft in dit onmetelijk grote land het informatiemonopolie van de staatstelevisie doorbroken. Waar de Doema als discussieforum werd afgeschaft, richtte zich een alternatief politiek toneel op. Het internet heeft de particuliere (en ongevaarlijke) onvrede van individuen gekanaliseerd en omgetoverd tot een massale - zij het virtuele - protestbeweging. Het is geen toeval dat Navalny, nu de populairste criticus van het Kremlin, groot werd via het internet.
De afgelopen jaren is internet in Rusland veel breder beschikbaar gekomen en veel goedkoper geworden. Met meer dan 50 miljoen gebruikers is Rusland sinds kort het grootste internetland van Europa. En blijkbaar kon de politieke rol van internet zich in Rusland ontwikkelen in de blinde vlek van 'twitteraar-in-chief' Medvedev.
Bijzondere ontwikkelingen dus, maar voorlopig alleszins beheersbaar.
Als Russen de keus krijgen tussen chaos of orde, kiest de overgrote meerderheid om historisch begrijpelijke redenen voor orde - zelfs als deze niet perfect is. Zoals een oudere Moskoviet gisteren op straat schamperde: 'Je kunt een huis binnen een minuut afbranden, maar om het te bouwen heb je veel meer tijd nodig.' Het zal de spindoctors van het Kremlin weinig moeite kosten de demonstranten in Moskou als oproerkraaiers weg te zetten.
Het probleem is dat Poetins systeem om te kunnen overleven geen echte hervormingen toestaat. In de aanloop naar Poetins herverkiezing in maart ligt het verder aandraaien van de duimschroeven eerder in het verschiet dan een revolutionaire Russische Lente.
Maar de geest is uit de fles - en dus leeft Rusland vanaf zondag in een nieuwe politieke realiteit.