Direct naar artikelinhoud

Derk Jan Eppink: Het hart of het verstand in de Battle for Britain?

Met een groep Britse conservatieven bekeek ik de toespraak van David Cameron in een klein zaaltje van het Europees Parlement, wat altijd een soort 'Duinkerkengevoel' oproept. In de grote vergaderzalen buldert men doorgaans dat Cameron zich isoleert, dat hij anti-Europees is en leeft in een fantasiewereld. Maar hij antwoordde met een toespraak die de Europese agenda voor de komende jaren bepaalt. De Britten streven naar een nieuw arrangement met de EU naarmate de eurozone verder integreert. Aan het eind van dat proces mogen Britse burgers kiezen in een referendum: ja of nee. Burgers hebben zowaar inspraak! Kom daar eens mee aan in de hoofdgebouwen van de EU.

Cameron gaf een toespraak die niet alleen voor Britse maar ook voor Europese consumptie was bedoeld. "Burgers raken steeds gefrustreerder over Europese besluiten die hun dagelijks leven raken. Kijk naar de straten van Athene, Madrid en Rome. Kijk naar de parlementen in Berlijn, Helsinki en Den Haag."

Spoor van neergang

Tegelijk zit Europa op een spoor van neergang. Europa vertegenwoordigt 7 procent van de wereldbevolking, maar het Europese aandeel in de wereldeconomie daalt de komende decennia met een derde, terwijl Europa 50 procent van alle sociale zekerheidsuitgaven ter wereld doet. Cameron stelde de lastige vragen die de EU graag omzeilt.

Wie in de EU vraagt naar een antwoord op deze prangende vragen, krijgt als antwoord: we need more Europe. Cameron: "Het gevaar voor Europa komt niet van hen die willen hervormen, maar van hen die nieuw denken verklaren tot bijgeloof. Europa heeft een lange geschiedenis van bijgelovigen die achteraf gelijk kregen. Meer van hetzelfde brengt burgers niet dichterbij Europa. Meer van hetzelfde leidt tot meer van hetzelfde: minder concurrentiekracht, minder groei, minder banen."

De Britse premier pleit voor een flexibeler Europa omdat dat de Europese diversiteit meer recht doet. In de eurozone zitten trouwens al zeventien lidstaten, tien EU-leden doen niet mee. In Schengen zitten zesentwintig landen, waarvan vier buiten de EU, terwijl twee landen binnen de EU niet meedoen. Bij een militaire inzet, zoals in Libië, moeten Britten en Fransen het werk opknappen, terwijl bijvoorbeeld Duitsland de plaat poetst. De Europese federale slogan van de ever closer union is dus een mythe.

Cameron grijpt deze realiteit aan voor een onderhandelingsspoor. De eurozone, waarvan Groot-Brittannië geen lid is, integreert voort, terwijl Londen over een nieuwe verhouding tot de EU onderhandelt. De Europese verdragen moeten toch worden geopend.

Alleen maar voor de redding van de euro heeft de EU bijna alle verdragsartikelen inzake de euro geschonden. De Britse 'nieuwe relatie' is een wat groot woord, want Groot-Brittannië staat al buiten veel verdragskaders. Welke bevoegdheden wil het dan terug? Waarschijnlijk sociaal beleid, arbeidswetgeving, cultuur, politie en justitie. Wat overblijft is een 'interne markt plus'. De Britten kunnen zich dan, indien ze Cameron in 2015 herverkiezen, uitspreken over die relatie: ja of nee. Stemmen ze met hun hart of met hun verstand? Dat is de kernvraag in de Battle for Britain.

Droomwereld

Wat gaat er nu gebeuren? Brussel zal reageren met een afwijzingsfront. Maar de stille bondgenoten van Groot-Brittannië - Nederland, de Scandinavische landen, de Baltische staten en de Tsjechische Republiek - vinden toch dat er moet worden gesproken. Sommige landen hebben misschien ook nog eigen wensen over Europese beleidsterreinen die, zoals het heet, 'disfunctioneren'.

Uiteindelijk wil ook Duitsland de Britten aan boord houden, waardoor de Fransen worden gedwongen aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Een Europese Unie zonder Groot Brittannië is een geamputeerde entiteit, terwijl een Verenigd Koninkrijk zonder vrije toegang tot de Europese markt zich veroordeelt tot economische zelfmutilatie. De Little Englanders, geleid door UKIP-leider Nigel Farage, die denken dat de Commonwealth het alternatief is voor een Europese markt, leven in de droomwereld van fish and chips.

Europese leiders mogen Cameron dankbaar zijn. Hij heeft de moed de moeilijke vragen te stellen, en hij stippelt een koers uit om Groot Brittannië in de EU te houden. Wat is daar anti-Europees aan?