Van onderwijs tot klimaat: zo wil Bart De Wever de verkiezingen winnen

Bij de lokale verkiezingen van oktober 2018 leerde de N-VA een voor de partij nieuwe smaak kennen. Die van de nederlaag. Een extrapolatie van het Franstalige sociaal-politiek onderzoeksinstituut CRISP leert dat, mocht de kiezer in mei stemmen zoals bij de provincieraadsverkiezingen, de N-VA liefst 10 zetels verloren kan zien gaan.

Op de hoofdlijnen zijn de verkiezingen van 2018 een goede voorspeller van wat in mei komen gaat. Maar er is sindsdien natuurlijk wel iets veranderd. De N-VA is uit de federale regering getrokken. En in Antwerpen vormen de tegenpolen N-VA en sp.a (met Open Vld) voortaan een coalitie.

Het klopt dat de Vlaams-nationalisten er niet in geslaagd zijn om het harde frame van ‘Marrakechcoalitie’ door te duwen op ex-partners CD&V en Open Vld. Het is maar de vraag of dat voor N-VA zo erg is. De belangrijkste conclusie voor de partij na de lokale stembusgang van 2018 is dat ze met haar harde migratiediscours de radicaal-rechtse concurrent VB wakker heeft gekust. Te verwachten valt dat Vlaams Belang ook in mei op winst mag rekenen. Daar valt voor N-VA weinig te recupereren.

Groeimogelijkheden liggen veeleer in het centrum. Bart De Wever lijkt volop bezig om naar dat potentieel te graven. Vier elementen spelen daarbij een rol.

1. Bart De Wever zelf

Als iemand de zeer matige N-VA-resultaten van 2018 goed begrepen heeft, dan wel de voorzitter zelf. Met ijzeren hand is bij de lijstvorming iedereen die niet in het plaatje past uit beeld geduwd.

De belangrijkste positiewissel betreft Bart De Wever zelf. Hij gaat weer vol in de spits spelen, in het verleden een garantie voor succes. Zelfs voor uittredend minister-president Geert Bourgeois is er weinig genade: De Wever zelf beoogt diens positie. De Antwerpse burgemeester gaat er daarbij, wellicht terecht, van uit dat kritiek op kiezersbedrog in Antwerpen, vooral gazettenpraat is.

Belangrijk is dat De Wever in Antwerpen in de arena komt. Dat is de plek waar de meeste zetels te verdienen zijn. De N-VA heeft er in het Vlaams Parlement 14 (op 124) te verdedigen. Win je daar, dan ben je al een eind op weg naar een goed resultaat.

Meegenomen is dat met De Wever centraal in beeld Theo Francken vanzelf wat opzij moet schuiven. Francken wordt gekoesterd als dam tegen verdere lekkage op de radicaal-rechtse flank. Maar als er harten en geesten in het centrum veroverd dienen te worden, dan is hij een risicopatiënt. Theo Francken mag op sociale media de fanbasis aanjagen, het partijcommando zit stevig in andere handen.

2. Verwar de concurrentie

De plotse zwenking naar links, zo theatraal afgekondigd in Jambers in de politiek, heeft de verhoudingen in de Wetstraat danig opgeschud. Na jarenlange aanvallen op de erfenissen van het socialisme, vormt burgemeester De Wever sinds 1 januari in Antwerpen dus een coalitie met de sp.a.

Is er een voorakkoord dat reikt tot aan de vorming van de nieuwe Vlaamse regering? Wie zal het zeggen. Het is ook niet zo belangrijk. Essentieel is dat de grote politieke marktleider heeft getoond wie het spel verdeelt. Belangrijk, want na de verkiezingen zal zowel in Vlaanderen, Brussel als Franstalig België gepoogd worden snel een deelregering te vormen, om zo mee het federale initiatief mee in handen te krijgen.

Aan CD&V (en Open Vld) heeft De Wever getoond dat hij niet beschroomd is om ook over links een deal te sluiten als er wat te veel gepiept wordt. Mooi meegenomen: van enige groen-linkse frontvorming is geen enkele sprake meer. De hatelijkheden tussen Groen en sp.a gaan feller dan ooit over en weer.

3. Het klimaat-tegengeluid

Als Bart De Wever iets slim heeft aangepakt, dan is het wel de reactie op de klimaatbekommernissen. N-VA besloot radicaal niet mee te gaan in het politieke opbod, op een terrein waar Groen toch de onbetwiste leider is. De partij profileert zich, met enige provocatie, als de uitdager met het tegengeluid. Daarmee verovert ze vast niet het hart van de bosbrossers, maar er is ook een grote groep Vlamingen voor wie klimaatbeleid niet zo dringend hoeft. Dat weet De Wever ook. 

Vandaar dat hij het aangedurfd heeft om mordicus in te gaan tegen zijn eigen klimaatplannen en deze week het rekeningrijden naar de prullenbak verwees. De kiezer zo vlak voor 26 mei confronteren met een mogelijke belastingverhoging, dat zou nog veel pijnlijker geweest zijn voor de Vlaams-nationalisten. 

Natuurlijk zit er iets behoorlijk cynisch in die strategie: een effectiever klimaatbeleid is geen luxe. Maar voor de N-VA-campaigners telt de korte termijn van de volgende verkiezing, en dan heeft deze keuze enig potentieel. Dat heeft Thierry Baudet in Nederland wel bewezen. N-VA hoeft niet meer bang te zijn voor een stembusuitslag die mee door klimaatzorg wordt gekleurd.

4. De onderwijsbonus

Het plotse debat over de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs biedt N-VA een extra winstkans. Zeker, de partij zit sinds 2004 in de Vlaamse regering en is volop medeverantwoordelijk voor het gevoerde onderwijsbeleid. Maar N-VA is ook de enige partij die al jarenlang luidkeels waarschuwt voor achteruitgang in het onderwijs. Nu de feiten de gevreesde daling van het kennisniveau bevestigen, levert dat de partij ‘issue ownership’ op. In verkiezingstijd is dat goud waard.

Onderwijs is een onderschat electoraal thema: ouders willen het beste voor hun kind. Het is veelzeggend dat de rechtstreekse concurrenten – CD&V, Open Vld – zoveel ruimte hebben gelaten aan N-VA om de behoudsgezinde component in die breed gedeelde bekommernis te exploiteren.

Zo heeft Bart De Wever zijn partij even structureel verankerd in de Vlaamse macht als de CSU in Beieren. Met dezelfde wendbaarheid: radicaal als het moet, maar ook rechts-liberaal, nationalistisch of conservatief als het kan.

In 2018 gingen zowel voor de CSU als voor de N-VA verkiezingen verloren, terwijl groenen en radicaal-rechts de winst pakten. Op 26 mei weten we of Bart De Wever de trend heeft kunnen keren.