Rusland en NAVO bijna weer NEUS aan NEUS
In de aanloop naar de NAVO-top in Warschau heeft president Poetin alvast enkele schoten voor de boeg gelost. Poetin dreigt dat nieuwe stappen van de NAVO in Oost-Europa kunnen rekenen op een Russische reactie.
Tijdens een bezoek aan Helsinki sprak Poetin ferme taal over de toenemende samenwerking tussen Finland en de NAVO sinds het geweld in Oekraïne. Sluit Finland zich aan bij het militaire bondgenootschap, dan ziet Poetin zich genoodzaakt in te grijpen. "Denkt u dat wij onze troepen dan nog op 1.500 kilometer van de grens houden?", vroeg Poetin retorisch. Een serieuze waarschuwing, gezien de Russische interventies in twee andere buurlanden met NAVO-ambities: Oekraïne en Georgië.
Poetins woorden zijn gericht aan de NAVO-leiders die vrijdag bijeenkomen in Warschau. Hoofdpunt op de agenda: de stationering van een roulerende troepenmacht in Polen en de Baltische staten van vierduizend soldaten. Aan de grens met Rusland dus.
In de afgelopen 25 jaar is de NAVO steeds dichterbij gekomen. Inmiddels traint de vijand van de Koude Oorlog op een paar honderd kilometer afstand van de Russische grens. Russen voelen zich steeds verder omsingeld.
Vorige maand toonde de NAVO zijn spierballen aan de Russen. Tien dagen lang simuleerden 31.000 militairen oorlogssituaties met drieduizend voertuigen, honderd gevechtsvliegtuigen en twaalf marineschepen. De oefening in Polen was, zo benadrukte de NAVO, de grootste sinds de Koude Oorlog.
In Letland oefende de NAVO vorig jaar ook al met de nieuwe flitsmacht. De eenheid van vijfduizend militairen moet binnen 48 uur aan de Russische grens kunnen staan. Daarbovenop breidde de NAVO zijn snelle reactiemacht uit tot 40.000 man. Voor de oefeningen in Letland haalde de NAVO B-52-bommenwerpers van stal. De B-52 werd tijdens de Koude Oorlog gebouwd als het vliegtuig dat de Sovjet-Unie zou kunnen uitschakelen met atoomwapens. De symboliek was helder.
De Russen laten zelf ook zien wat ze in huis hebben. Begin dit jaar trainden 8.500 militairen aan de grens met Oekraïne. Inclusief een eigen flitsmacht. Aan oefeningen in de buurt van de Baltische staten deden tienduizenden militairen mee.
Het gevaar
Volgens de Rusland gaat het om bescherming. Tegen 'het gevaar' van de NAVO. Want volgens Rusland zijn de NAVO-activiteiten in Oost-Europa zetten in een groter schaakspel: de opmars van de NAVO in de richting van de Russische grens. Die zou al begonnen zijn bij de val van de Berlijnse Muur. Terwijl het Westen toch gezegd had de NAVO niet uit te breiden naar het oosten.
Dat suggereerden westerse leiders in 1989 en 1990 inderdaad, blijkt uit een reconstructie van het blad Foreign Policy. Tijdens de onderhandelingen over de eenwording van Duitsland zei de West-Duitse minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher tegen onderhandelaars uit Moskou: "Voor ons staat het vast: de NAVO zal niet uitbreiden naar het oosten." Na dergelijke toezeggingen gaf Sovjetleider Gorbatsjov toestemming voor de eerste stappen op weg naar Duitse eenwording.
Het probleem voor Moskou is dat er nooit een formele afspraak op papier is gezet. Een ander probleem is dat voormalige Sovjetrepublieken nu zelfbeschikkingsrecht hebben. En dus uit vrije wil voor NAVO kiezen.
Maar Rusland blijft geloven in een georganiseerde campagne. Ook de argumentatie van de NAVO om zich in Oost-Europa te versterken - onder meer de annexatie van de Krim en de Russische interventie in Oost-Oekraïne - slaat niet aan. Wat het Westen ziet als Russische agressie, zien Russen als defensie tegen het Westen.
Andersom geldt dat voor het Westen ook. Daarmee is er een vicieuze cirkel ontstaan waarin beide partijen hun daden uitleggen als verdediging tegen de ander.
Propaganda
In die strijd zet Rusland het machtige wapen van de staatspropaganda volop in. Het Westen wordt verantwoordelijk gehouden voor bijna alle grote problemen in Rusland. Feiten, bijvoorbeeld over de Russische ingrepen op de Krim en in Oost-Oekraïne, worden verborgen. Verplaatsingen van het eigen leger kan het Kremlin daarom makkelijk uitleggen als een reactie op het Westen.
Met een nieuwe NAVO-troepenmacht in Oost-Europa krijgt Poetin weer een nieuw argument in handen om de Russische bevolking te overtuigen van eigen militaire acties. Ter bescherming, zo zal hij zeggen.