'€2.500 per vluchteling: mensensmokkel is héél winstgevend'

Cijfers zeggen niet alles, maar ze zijn soms wel handig om een en ander te duiden. Jaarlijks worden er in de haven van Zeebrugge alleen al 1,2 miljoen containers verhandeld. Dat zijn er zowat 3.290 per dag. Het scannen van één container met een zogenaamde 'mensenscanner', die de aanwezigheid van illegale vluchtelingen in containers kan detecteren, duurt negen minuten.

"Ik hoef je dus niet uit te leggen dat het onmogelijk is om elke container te scannen", aldus Bontinck. "Wij doen vooraf een risicoanalyse en op basis daarvan pikken we er dagelijks maximaal een honderdtal containers uit. Daarnaast controleren we ook nog met honden en CO2-meters. In eerste instantie is het aan de vervoersmaatschappijen zelf om na te gaan of bijvoorbeeld de zegels van een container niet zijn verbroken. De zegels van de container waarin de 35 illegalen vorige zaterdag werden aangetroffen, waren intact.

"Soms worden vluchtelingen effectief pas in een container gesmokkeld in Zeebrugge, maar net zo vaak zitten ze daar al veel langer in. Het zou niet de eerste keer zijn dat ze daarvoor hulp krijgen van mensen die pakweg voor de Italiaanse spoorwegen werken. Voor geld wijkt alles, zeker in de wat armere landen waarlangs de grote smokkelroutes lopen. Soms krijgen de vluchtelingen zelf een slijpschijf of betonschaar toegestopt om zichzelf uit de container te kunnen bevrijden. Tot ze plots merken dat hun container ingesloten staat, omringd door honderden andere containers. Dan is het soms einde verhaal."

Engeland blijft met stip de meest populaire bestemming voor vluchtelingen in Europa, en dus is ons land nogal in trek bij mensensmokkelaars?

"Ik hoef er geen tekening bij te maken: wij liggen nu eenmaal het dichtst bij Engeland, je kan de Engelse kust bij wijze van spreken al ruiken als je in Zeebrugge staat. Soms verplaatst de smokkel zich enigszins richting Calais of Hoek van Holland, in functie van de controles en politieacties, maar ons land is doorgaans de laatste etappe richting einddoel. Als wij hier gesmokkelden oppakken en vervolgens het bevel geven het land te verlaten, is de kans dat ze dat effectief ook doen quasi nihil. Zo dicht bij hun doel, na al die ontberingen en zware financiële opofferingen, dan blijven mensen proberen."

U omschrijft mensensmokkel als één van de eenvoudigste, maar tegelijk ook meest lucratieve vormen van criminaliteit. Wat schuift dat zoal, iemand naar Engeland smokkelen?

"Dat schommelt tussen 2.500 en 3.000 euro per persoon. Met garantie, weliswaar: lukt het niet de eerste keer, dan krijg je een tweede of derde kans. Dat zorgt er ook voor dat de vluchtelingen hun smokkelaars niet snel aan de galg zullen praten, ook niet wanneer ze slecht behandeld zijn: zij zijn hun enige kans om het opnieuw te proberen. Tegelijk heb je ook mensen die een centje bijverdienen door vluchtelingen gewoon van Brussel naar de kust te brengen. Dat levert dan maar 500 euro op, maar het risico is natuurlijk ook een pak kleiner."

Wie is die typische mensensmokkelaar dan?

"Doorgaans maken zij deel uit van puur lokale cellen, die in hun eigen land een flinke stuiver bijverdienen door mensen over de grenzen te helpen en hen desnoods ook tijdelijk onderdak te bieden. Zij staan meestal in contact met collega's over de grens.

"Als we hier vluchtelingen aantreffen in vrachtwagens van lokale transportfirma's, dan zijn de chauffeurs doorgaans niet op de hoogte. Je hebt er geen idee van hoe inventief die smokkelaars soms te werk gaan. Ik heb al meegemaakt dat ze 's nachts de volledige achterwand uit een koelwagen schoven, de gesmokkelden in de wagen stopten en de wand netjes terugplaatsen."

Nooit eerder onderschepten jullie op de zogeheten 'kustroute', op en langs de E40, zo veel vluchtelingen als in 2013.

"Het staat al enkele jaren heel hoog op het prioriteitenlijstje van onze politiediensten. Die verhoogde aandacht, niet enkel in de havens of langs de E40 richting kust maar ook op de trein en de kusttram, resulteert ook in meer acties en onderscheppingen. Vorig jaar hebben we op de zogenaamde E40-route 367 vluchtelingen betrapt, in 2007 waren dat er nog maar 111. Natuurlijk is dit maar het topje van de ijsberg."

Kan de aanpak efficiënter?

"Neem nu de werklast voor de lokale politie, wanneer ze vluchtelingen betrappen. Als het over pakweg dertig mensen gaat, is dat niet enkel administratief een heel zware dobber, achteraf moet de politie hen weer op straat zetten met het beleefde verzoek het grondgebied te verlaten. Het zou al heel wat helpen, mochten we die mensen dan tijdelijk ergens kunnen 'parkeren' om ze uit de klauwen van de smokkelaars te houden, maar ook dat kan niet. Je zal dus wel begrijpen dat een korpschef dan al eens zegt: 'jongens, knijp maar een oogje dicht.'

"Idem dito voor de wijze waarop de nationale omzendbrief van 2011 voor de prioritaire aanpak van mensensmokkel door sommige magistraten en parketten wordt toegepast. Elk parket interpreteert die naar eigen wil en smaak. Niet noodzakelijk uit slechte wil, maar vaak gewoon ook omdat ze het belang en de logica van bepaalde procedures niet inzien. Zo bestaat er bijvoorbeeld een standaardaankruislijst voor de ondervraging van gesmokkelden in veertig talen, zodat je niet telkens opnieuw een andere tolk moet opvorderen. Sommige magistraten maken er zich dan van af met de opdracht een kort pv'tje op te stellen, waardoor het achteraf heel lastig wordt om de smokkelaars te pakken te krijgen.

Is hier dan geen rol weggelegd voor het federaal parket?

"Soms krijg ik de indruk dat mensensmokkel niet echt de topprioriteit van het federaal parket is. En we hebben helaas ook geen federale recherche, zoals bijvoorbeeld in Nederland, waarin de beste speurders een dossier nationaal aanpakken. Het zou sowieso al een stuk efficiënter zijn om informatie grensoverschrijdend te delen."