'De Algerijnen zijn oorlogsmoe'
Veertig jaar na het einde van de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog won de partij van het toenmalige verzet, het FLN, vorige week de Algerijnse parlementsverkiezingen. Maar het ziet er niet naar uit dat de oude 'eenheidspartij' snel een einde kan maken aan de burgeroorlog die sinds 1992 woedt. 'Ik vrees een verdere toename van de chaos en onbestuurbaarheid', zegt de Algerijnse journaliste Salima Mellah van de onafhankelijke denktank Algeria Watch uit Parijs.
Vorige week won het Front Libération Nationale (FLN), de partij die begin jaren zestig groeide uit de gelijknamige onafhankelijkheidsstrijders, met absolute meerderheid de parlementsverkiezingen. Het was haar hoogste score sinds in 1992 het Islamitisch Heilsfront (Fis) via parlementsverkiezingen de FLN-hegemonie doorbrak, maar waarna het leger via een verkapte staatsgreep de islamistische partij het maquis injaagde. Daarop barstte een burgeroorlog los die tot vandaag een zware tol eist. Er vielen naar schatting al meer dan 150.000 doden, en de werkelijke macht blijft in handen van het leger. Is het FLN in staat om de politieke hervormingen door te voeren die de kiezers eisen of vreest u een terugkeer naar de almachtige eenpartijstaat van weleer?
Salima Mellah: "Geen van beide, denk ik. Er heerst te veel rivaliteit tussen de verschillende clans van de heersende elite, ook binnen het FLN, om een consensueel beleid te voeren. Zo is het zeer de vraag hoe het leger zal reageren na het opvallende zware verlies van de RND, een partij die tijdens de burgeroorlog was gesticht onder invloed van militairen. Misschien is dat wel het belangrijkste gevolg van deze stembusuitslag: de vrije val van de partie de la guerre. De Algerijnse kiezers zijn oorlogsmoe."
Zal de nieuwe regering het aanhoudende geweld kunnen tegengaan?
"De vooruitzichten zijn somber. Ik vrees een toename van de chaos en onbestuurbaarheid. Kijk maar naar Kabylië, het gebied waar de berberminderheid woont en dat nu al maanden dagelijks gebukt gaat onder rellen tussen betogers en oproerpolitie. Dergelijke straatprotesten doen zich nu ook voor elders in het land. Tussendoor zijn er de aanslagen van gewapende groepen. Door het ontbreken van vredesoverleg wordt de werkelijke macht via 'les émeutes' beslecht. Een deel van de politiek-militaire elite laat dat bewust betijen. Het politieke geweld kunnen ze gebruiken als excuus om een verdeel-en-heerspolitiek te voeren, maar vooral om te verhinderen dat de politieke hervormingen worden doorgevoerd die de burgers willen, zoals het aanpakken van enorme sociaal-economische problemen zoals werkloosheid."
Is dat de reden dat 53 procent van de mensen zijn stem liet horen door niet te gaan stemmen?
"Ja, de berberpartijen gaven hun kiezers het bevel thuis te blijven. Maar ook elders in het land lag het absenteïsme zeer hoog. Vergeet niet dat de huidige opkomstcijfers afkomstig zijn van de staat, en het werkelijke aantal onthoudingen wellicht veel groter is. Waarom zou men ook gaan stemmen? Sinds 1992 zijn er elk jaar wel een soort verkiezingen geweest, maar de politieke situatie is alleen maar verslechterd. Er is in het parlement zelfs geen echte oppositie meer. Zij die voor oppositie doorgaan, durven nauwelijks kritiek te leveren. Nieuwe partijen of verenigingen worden alleen maar toegelaten als ze een mening van de elite verkondigen. Zelfs binnen het FLN zijn de kritische stemmen gesmoord."
Wat is er geworden van de gewapende groeperingen die in 1992 de burgeroorlog startten?
"Van de oorspronkelijke islamistische rebellie is weinig overgebleven. Hun leiders zijn of omgebracht, gevangengezet of in ballingschap gevlucht. Maar er zijn meer gewapende groepen dan ooit. Ze zijn het resultaat van tien jaar burgeroorlog. Er zijn militaire doodseskaders en burgermilities, maar ook groepen waarin islamisten en ex-militairen samenzitten. Eigenlijk dienen ze nu allemaal hetzelfde doel. Ze vechten niet langer om politieke maar om criminele redenen. Banditisme is het hoofdmotief op lokaal niveau, op het hoogste niveau zijn dat maffiose zakenpraktijken en bloedige afrekeningen tussen de clans..."
...waarmee de Europese Unie zaken doet. België importeert bijvoorbeeld nog steeds onvoorwaardelijk gas uit Algerije?
"De lidstaten van de Europese Unie zouden beter wat kritischer zijn. Ze volgen blindelings Frankrijk, vanwege zijn politieke, culturele en economische banden met Algerije. Er heerst binnen de EU een ongeschreven wet waarin het gemeenschappelijk buitenlands beleid afgestemd wordt op een 'gidsland', dikwijls de ex-kolonisator. Duitsland zal niets zeggen over Frankrijk als het geen tegenkanting krijgt in Oost-Europa, België idem in Kongo enz. Maar België neemt tenminste stappen om in het reine te komen met zijn koloniaal verleden. Van Frankrijk kan dat niet altijd worden gezegd."
Maarten Rabaey