Direct naar artikelinhoud

Günter Grass: 'Ik was lid van de Waffen-SS'

brussel l De Duitse schrijver en Nobelprijswinnaar Günter Grass (78) is kort voor het einde van de Tweede Wereldoorlog opgeroepen voor de Waffen-SS. Dat geeft hij toe in zijn autobiografie, die in september verschijnt.

door Kris Jacobs en Dirk Steenhaut

In een interview met de Frankfurter Allgemeine Zeitung van vandaag spreekt Grass openhartig over zijn "jeugdige naïviteit" en de "schandvlek" waar hij, vele decennia later, nog altijd last van heeft. In bestaande biografieën staat dat de in 1927 geboren auteur in 1944 werd opgeroepen als hulp bij het luchtafweergeschut en dat hij nadien heeft gediend als soldaat. Maar in zijn memoires, aangekondigd onder de titel Beim Häuten der Zwiebel (letterlijk: 'Bij het pellen van de ui'), vindt Grass dat het tijd is om een en ander te corrigeren. De grote literator, die zich in de jaren zestig engageerde voor de Sociaal-Democratische Partij (SPD) en zelfs een tijdlang als ghostwriter fungeerde voor de latere bondskanselier Willy Brandt, meldde zich als vijftienjarige vrijwilliger aan bij de U-Boottroepen. Daar werd hij geweigerd omdat hij te jong was, maar een jaar later zou hij, zoals iedereen die in 1927 geboren was, alsnog onder de wapens worden geroepen. Hij werd ingedeeld bij de Panzerdivision Frundsberg, die tot de Waffen-SS, de nazi-elitetroepen onder leiding van Heinrich Himmler, behoorde.

Waarom Grass na al die jaren nu over die episode van zijn leven wil praten? "Het jarenlange stilzwijgen woog op mijn gemoed", zegt hij. Voor de schrijver, die in de jaren dertig al lid was van de Hitlerjugend, had de Waffen-SS aanvankelijk "niets afschrikwekkends". Maar sinds hij in 1946 in een Amerikaans krijgsgevangenenkamp verbleef en tot inkeer kwam, werd hij door schuldgevoelens geplaagd. "Ik bleef piekeren over de vraag: had je op dat moment kunnen weten wat daar met je gebeurt?"

Dat hij die donkere bladzijde uit zijn verleden ooit openbaar zou moeten maken stond voor Günter Grass al lang vast, maar hij bleef het uitstellen. "Ik heb lang gedacht dat ik met mijn literaire werk al genoeg deed. Inmiddels heb ik een leerproces doorgemaakt en er mijn conclusies uit getrokken."

Opmerkelijk is ook Grass' herinnering aan een zeventienjarige jongen die Joseph heette en met wie hij in een krijgsgevangenenkamp verbleef. De huidige paus Benedictus XVI? De auteur geeft geen eenduidig antwoord. "Die jongen werd mijn vriend en dobbelkompaan. Ik wilde kunstenaar worden, hij dacht aan een kerkelijke carrière. Hij leek me een beetje geremd, maar hij was een geschikte kerel."

Joseph Ratzinger verbleef inderdaad net zoals Günter Grass in het kamp Bad Aibling.