Gij zult niet langer constructief zijn
Wordt met het vertrek van Björn Soenens als hoofdredacteur van Het journaal ook het mantra van constructieve journalistiek voorgoed begraven? De nieuwe hoofdredactie laat nog niet in haar kaarten kijken, maar hun profiel maakt al veel duidelijker.
"Constructieve journalistiek? Niemand hier wil dat nog uitspreken." Op de VRT-nieuwsredactie zijn ze de discussie over welk soort journalistiek ze moeten bedrijven zo beu als koude pap. Niet omdat ze niet willen nadenken over hoe ze het best nieuws brengen in Het journaal, wel omdat de discussie over constructieve journalistiek de voorbije jaren volledig ontspoord was door de overdreven missioneringsdrang van Björn Soenens.
Soenens liet de term al vallen in zijn eerste interview als hoofdredacteur in 2013: Het journaal mocht niet langer de schuldige zoeken bij nieuws, maar moest over het muurtje kijken, naar oplossingen zoeken en perspectief brengen. Soenens benadrukte dan wel dat alles vanuit een kritische ingesteldheid vertrok, toen hij later ook voorbeelden gaf, was het verkorven. Een rolstoelgebruiker die niet kon stemmen door het te kleine stemlokaaltje? De journalist haalde de deur weg en het probleem was opgelost. En waarom zou je bij een staking niet ook de grote meerderheid van mensen die wel werken, tonen? Intern brandde de discussie vooral los na de beslissing van Soenens om de onthoofdingsvideo's van IS niet te tonen. Een beslissing die met weinig overleg was genomen, maar waar lang niet iedereen achter stond. Constructieve journalistiek werd zo ook een synoniem voor het achterhouden van nieuws.
Deels een semantische discussie - "Ik doe al 25 jaar aan constructieve journalistiek. Als dat betekent: context schetsen, duiding geven, op zoek gaan naar menselijke verhalen", zei Rudi Vranckx -, maar de mediaoptredens van Soenens en het gebrek aan scherpte die er soms in Het journaal zat, hielp de zaak niet. "De belangrijkste hoofdredacteur van het meest bekeken journaal van het land vergeet de macht te controleren", hekelde NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch de aanpak van Soenens. En bij VTM lachten ze in hun vuistje als Het journaal nog maar eens lange reportages bracht op zoek naar het andere Afrika.
Huiswerk nog maken
De kans dat er binnenkort nog stemlokaaltjes vergroot zullen worden, is klein. Algemeen hoofdredacteur Liesbet Vrieleman mag dan zelf niet de grootste nieuwsjager zijn, haar nieuw samengestelde college van hoofdredacteurs maakt duidelijk wat er de volgende jaren zal primeren voor de VRT-nieuwsdienst: nieuws brengen en maken, en vooral ook scherper zijn zodat de grootste nieuwsredactie van het land meer impact heeft.
Zelf wil de nieuwe hoofdredactie daar nog niets over zeggen - "we beginnen nu aan ons huiswerk" -, maar de profielen van de nieuwe hoofdredacteurs van de nieuwsuitzendingen en duidingsprogramma's maken al veel duidelijk.
Inge Vrancken, die vanaf maandag de baas wordt van Het journaal, is volgens VRT-journalisten geen fan van de constructieve journalistiek-doctrine. Als buitenlandjournaliste en chef buitenland primeerde meer één iets: nieuws brengen en daar goeie analyses over het hoe en waarom bij geven. Met Vrieleman heeft ze een goede band sinds ze samen Karrewiet opstartten, maar de twee durven al eens discussiëren over het evenwicht tussen vorm en inhoud. Vrieleman, regisseur van opleiding, kiest dan meer voor de vorm. Vrancken, een journaliste, voor de inhoud: nieuws primeert.
#catchusifyoucan
Nog duidelijker is het wellicht bij Steven Samyn, die baas wordt van de duidingsprogramma's. Bij De Tijd, De Standaard en De Morgen was hij een nieuwsjager pur sang. Met reconstructies van regeringsformaties en onderzoeksjournalistiek over onder meer het ACW-dossier - dat tot het ontslag van minister Steven Vanackere leidde - en de strapatsen van Belgacom-baas Didier Bellens toonde hij zich een man van het harde nieuws. Samen met Martin Buxant deed hij in zijn De Morgen-jaren niet liever dan iedereen op Twitter te teasen met de hashtag #catchusifyoucan.
Luc Rademakers, de enkele maanden geleden ontslagen hoofdredacteur van de VRT-nieuwsdienst, vond nog dat "journalisten en politici elkaars sparringpartners moeten zijn, zodat ze elkaar beter maken." Met zo'n uitspraak zal een VRT-journalist bij Samyn en co. alvast snel wandelen gestuurd worden.