Direct naar artikelinhoud

'Wie naar Spelen komt, zal niet veilig zijn'

Chaos en geweld bedreigen de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. De deelstaat komt miljarden euro's te kort, de politie wil staken en de criminaliteit neemt alleen maar toe. 'Fuck de Olympische Spelen', zeggen steeds meer inwoners.

"Welkom in de hel." Met deze woorden ontvingen politieagenten en brandweermannen maandag reizigers op het internationale vliegveld van Rio de Janeiro. "Politie en brandweer worden niet betaald", leest de tekst op hun spandoek. "Wie naar Rio komt, is niet veilig."

De agenten dreigen met stakingen tijdens de Olympische Spelen, die over een kleine maand van start gaan in de Braziliaanse stad. Ze wachten al weken op hun salaris en kampen met ernstige tekorten. Er is geen papier om aangiftes te printen, helikopters staan stil wegens achterstallig onderhoud en op sommige politiebureaus is zelfs geen wc-papier.

De veiligheidstroepen staan niet alleen in hun woede. Leraren in de deelstaat staken al sinds begin maart en vorige week legden verpleegkundigen van de chirurgieafdeling van universitair ziekenhuis Pedro Ernesto (HUPE) hun werk enkele dagen neer. "We opereren alleen nog in levensbedreigende situaties", zegt verpleegkundige Andreia Martins. "Het is verschrikkelijk dat patiënten hiervan de dupe worden. Maar we kunnen niet langer doorwerken zonder salaris."

Noodtoestand

Deelstaat Rio de Janeiro verkeert in een diepe financiële crisis. Het begrotingstekort komt dit jaar naar verwachting uit op 5,2 miljard euro. Ambtenaren hebben geen idee wanneer ze hun salaris krijgen, universiteiten liggen stil en de politie heeft geen geld meer om te tanken. Gouverneur Francisco Dornelles riep half juni de financiële noodtoestand uit. Hij waarschuwde voor een "totale ineenstorting" en chaos tijdens de Olympische Spelen.

Rio is niet de enige deelstaat met financiële problemen, het hele land is in recessie. Dit jaar komt de nationale krimp naar verwachting uit op 3,8 procent, de werkloosheid neemt toe en de belastinginkomsten zijn sterk gedaald. "Maar Rio lijdt meer onder de depressie dan andere deelstaten", aldus Julio Bueno, deelstaatminister van Financiën. "Dat komt door de grote rol die olie speelt in onze economie."

Bueno legt uit dat een immens corruptieschandaal binnen semi-staatsoliebedrijf Petrobras een grote impact heeft op de deelstaat. "80 procent van de activiteiten van Petrobras vindt plaats in Rio de Janeiro", aldus de minister. Daarbij is de olieprijs de afgelopen jaren sterk gedaald. "Dit jaar verwachten we 1 miljard euro aan royalty's", aldus Bueno. "Dat is 60 procent minder dan in 2014. Hierdoor kan de deelstaat de toch al peperdure pensioenlasten niet meer betalen."

Mauro Osorio, econoom aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro, benadrukt dat daarnaast ook sprake is van slecht beleid. "Er is een totaal gebrek aan langetermijnvisie", zegt hij. "De regering heeft al het geld uitgegeven, in plaats van een deel van de olie-inkomsten in een fonds te bewaren voor moeilijke tijden." Ook zijn tijdens de vette jaren tal van belastingvoordelen weggegeven. "Soms is belastingvoordeel nodig om bedrijven binnen te halen", legt Osorio uit. "Maar vaak is ook sprake van vriendjespolitiek."

Nadat de gouverneur de noodtoestand uitriep, beloofde de federale regering een lening van 800 miljoen euro. Dat geld werd vorige week vrijgegeven en mag alleen worden gebruikt om het goede verloop van de Spelen te garanderen.

De meeste kosten voor de Spelen kwamen voor rekening van de gemeente Rio, die de financiële zaakjes beter op orde heeft dan de deelstaat. Afgezien van enkele ongelukken - een nieuw gebouwd fietspad stortte onlangs in zee met twee doden als gevolg - zijn de voorbereidingen redelijk goed verlopen. De sportlocaties en het olympisch dorp zijn af, nieuwe snelbuslijnen rijden en het olympisch comité is tevreden.

De deelstaat daarentegen komt zijn verantwoordelijkheden slecht na. De baai waar de surf- en zeilwedstrijden plaatsvinden is nog een open riool, en de nieuwe metrolijn die het hart van de Spelen moet verbinden met de rest van de stad is nog steeds niet af.

Ook de openbare orde, verantwoordelijkheid van de deelstaat, is een zorgenkind. Schietpartijen, roofovervallen en verdwaalde kogels zijn aan de orde van de dag. In juni werd de Australische zeilster en paralympisch goudwinnares Liesl Tesch in een park met een pistool bedreigd en van haar fiets beroofd. Vorige week werd een verminkt lijk gevonden op het strand van Copacabana, vlak naast de olympische beachvolleybalvelden.

Daarbij vrezen de organisatoren voor een terroristische aanslag. Sidney Levy, voorzitter van het organiserend olympisch comité van Rio, zei vorige week dat het risico op een aanval door een lone wolf hem hoofdpijn bezorgt. Het overgrote deel van het geld dat de federale regering heeft toegezegd, zal dan ook worden gebruikt om de veiligheid tijdens de Spelen te garanderen. Zo'n 85.000 ordetroepen moeten zorgen voor de veiligheid van atleten, journalisten en toeschouwers.

Honger

Voor de inwoners van Rio is dat zuur. Ze lijden weliswaar onder de onveiligheid in de stad, er zijn ook andere prioriteiten. 50.000 leerlingen van openbare scholen hebben al maanden geen les vanwege lerarenstakingen, er staan ellenlange rijen bij doktersposten en in staatsziekenhuizen zijn grote materiële tekorten. "Fuck de Olympische Spelen", staat op een spandoek aan de toegangspoort van staatsuniversiteit UERJ, ook sinds maart in staking.

"Onderwijs en gezondheidszorg zouden prioriteit moeten zijn, in plaats van de Olympische Spelen", zegt Jorge Mattos, voorzitter van de vakbond van medewerkers van staatsuniversiteiten in Rio. "Om uit de crisis te komen moeten we investeren in innovatie." Het kantoor van Mattos ligt vol zakken rijst en bonen, de opbrengst van een inzamelingsactie. "Er zijn schoonmakers die al een half jaar geen salaris hebben gehad", legt hij uit. "Ze hebben geen geld voor eten."

Mattos ziet de toekomst somber in. "De crisis zorgt voor meer werkloosheid en dus meer armoede en criminaliteit", somt hij op. "Rio wordt steeds gevaarlijker, toeristen blijven weg, waardoor de crisis weer verergert." De vakbondsleider is kritisch over de Spelen in Rio, maar hoopt wel dat ze goed zullen verlopen. "De atleten kunnen er niks aan doen", verzucht hij. "En we willen niet wereldwijd voor lul staan."

Veel inwoners van Rio houden hun hart vast voor wat er na de Spelen gebeurd, als de bezoekers weer huiswaarts keren en de schijnwerpers van de wereldmedia niet langer op de stad staan gericht. Gouverneur Dornelles lijkt het met de dag te bekijken. "De steun van de federale regering besteden we aan de Olympische Spelen", zei hij. "Daarna zien we wel verder."