Al 10 dagen schoolstaking in Polen: 4 leerkrachten doen hun verhaal over "chaos en lage lonen"

Al meer dan een week is meer dan de helft van de Poolse scholen gesloten. De leerkrachten staken omdat ze ontevreden zijn: er is te weinig respect voor hun job, een te hoge werkdruk, en bovenal, hun loon is veel te laag. De actie vindt plaats op het belangrijkste moment van het schooljaar, tijdens de examenperiode.

“Ik protesteer tegen de chaos in het onderwijs, het lage budget dat we krijgen en de lage lonen”, zegt onze eerste getuige, die liever anoniem wil blijven. We noemen haar Marysia. Marysia is 50 jaar en werkt al bijna 30 jaar als kleuterjuf. Ze verdient per maand ongeveer 653 euro.

Ter vergelijking: het minimumloon in Polen bedraagt zo'n 400 euro. Het gemiddeld loon van kassapersoneel is ongeveer 440 euro. Een beginnende leerkracht verdient in Polen zo'n 480 euro. 

Marysia eist van de regering naast een hoger loon ook een verbetering van de situatie in het Poolse onderwijs, een grotere invloed van de leraars op hervormingen die worden ingevoerd. 

Drie jaar geleden werd in het Poolse onderwijs een grote hervorming doorgevoerd. In plaats van zes jaar lager onderwijs en zes jaar middelbaar is het systeem nu veranderd naar acht jaar lager en vier jaar middelbaar, een wijziging die veel bureaucratische beslommeringen en extra werk voor de leerkrachten meebrengt.

(Solidair met de leerkrachten. #LeerkrachtenStaking #Lublin)

Ook Stanislaw, 31 en leerkracht in Warschau, is niet tevreden over die hervorming. Stanislaw werkt in twee scholen en verdient ongeveer 1000 euro netto. Hij werkt in het privéonderwijs. Daar wordt er niet gestaakt, omdat het personeel meer verdient. De lonen worden onderling overeengekomen tussen de werknemer en de eigenaars van de school.

Dat hogere loon is een voordeel, maar voor een leerkracht in een privéschool is het ook niet allemaal rozengeur en maneschijn. “Ik voel me goed op mijn school. We hebben leuke leerkrachten, maar het stoort me dat we rekening moeten houden met de capriolen van de ouders. Dat heb je niet in openbare scholen.” Ouders die betalen voor het onderwijs van hun zoon of dochter, willen dus een vinger in de pap hebben.

Stanislaw staakt niet mee, maar steunt de staking wel. Of die resultaat zal hebben, weet hij niet. “Oftewel komt er druk van de ouders op de regering, oftewel op de leerkrachten. Het hangt ervan af wie de schuld krijgt van de situatie. De regering zal alles doen om de woede te richten op de leerkrachten. Jammer genoeg.” 

De regerende partij in Polen is PiS, Prawo i Sprawiedliwość (Recht en Rechtvaardigheid). De rechts-nationalistische partij behaalde een meerderheid in het parlement in 2015. PiS verhoogde al het kindergeld, en heeft nu in de aanloop naar de verkiezingen in mei een bonus beloofd voor gepensioneerden. “Voor andere groepen is er geld, maar voor ons niet”, zegt Zofia, een andere anonieme getuige. Ze is 33, werkt al 9 jaar als leerkracht in een kleine dorpsschool en verdient ongeveer 700 euro per maand.

Maar voor Zofia is geld niet het belangrijkste. Ze heeft genoeg van de meewarigheid waarmee er gekeken wordt naar leerkrachten door de regering, en ook de publieke opinie. Ook zij is niet zeker of de staking effect zal hebben. “Maar het belangrijkste is dat we tonen dat we ons kunnen verenigen als leerkrachten. De regering heeft ons altijd gemanipuleerd, net omdat ze denken dat er een gebrek is aan samenhorigheid tussen ons.”

Ook Zuzanna, een vierde anonieme getuige, stoort zich aan het gebrek aan respect voor leerkrachten. Ze is 40 jaar oud, werkt al 16 jaar als leerkracht in een lagere school en verdient ongeveer 700 euro per maand. “Tegenwoordig moeten leerkrachten kinderen dingen leren, opvoeden en tegelijkertijd ook nog amuseren. Ze nemen vaak de rol van ouders over”, zegt ze. 

“Ik wil dat de regering ons werk naar waarde schat en dan ook navenant beloont. Ik wil niet verscheurd worden tussen mijn geweten, als het gaat over het goed uitvoeren van mijn job, en het gevoel dat mijn inspanningen niet weerspiegeld worden in mijn loon. Een beloning, niet alleen in de vorm van een hoger salaris, maar ook in de vorm van respect, omdat ik dagelijks de verantwoordelijkheid opneem om de volgende generaties te vormen.”

De staking komt er op een cruciaal moment van het schooljaar, de examenperiode. Vorige week en deze week zijn er nog examens voor de leerlingen die overgaan van het lager naar het middelbaar. Voorlopig zijn er nog geen grote problemen geweest om die te laten doorgaan. De leerkrachten die normaal gezien toezicht houden werden vervangen door vrijwilligers en ouders. Ook veel leden van de Kerk sprongen bij. De conservatieve koers van PiS gaat namelijk hand in hand met goede relaties met de Poolse Katholieke Kerk. 

Een groter probleem zou er kunnen komen voor de leerlingen die afstuderen in het middelbaar. De leerkrachten moeten ten laatste 26 april doorgeven of de leerlingen op basis van hun werk gedurende het jaar mogen deelnemen aan de staatsexamens. Die beginnen op 6 mei. Aan de hand van die resultaten kunnen leerlingen zich inschrijven aan de universiteit of de hogeschool. Als die examens dus niet doorgaan, of niet verbeterd worden, zal dat voor de nodige chaos zorgen.

Zofia (33) is bereid om de staking even stop te zetten als het nodig is voor een goed verloop van de examens. “We hebben te hard gewerkt voor het succes van onze leerlingen, om dat nu zomaar weg te gooien”, zegt ze. Maar lang niet alle scholen willen dat doen. 

De regering wijst de vakbonden met de vinger. Slechts een van de drie bonden wilde het voorstel van de regering aanvaarden. Dat houdt een loonsverhoging van 15% in, die stapsgewijs zou worden ingevoerd. Maar de vakbonden willen een onmiddellijke loonsverhoging van 233 euro.

“Ze verwijten ons dat we geen roeping hebben als leerkracht, omdat we meer geld willen. Ik verzeker je, als je geen roeping hebt als leerkracht, dan zou je je niet inzetten in het huidige onderwijssysteem”, zegt Zofia.

Tijdens de staking worden de leerkrachten overigens niet betaald. De meest militante vakbond, de Poolse Leerkrachtenbond, heeft een crowdfundings­actie opgericht om geld in te zamelen voor de leerkrachten. Er is nog discussie of leerkrachten dat geld wel mogen krijgen. 

(Steun je de leerkrachten? Je kan een betaling doen op het "Stakingsfonds". Het geld wordt doorgegeven aan degenen die het het meest nodig hebben! #IksteundeLeerkrachten#Leerkrachtenstaking)

Volgens tegenstanders doen de leerkrachten door te staken namelijk afstand van hun recht om betaald te worden. De vakbond mag hen dan ook niet betalen voor deelname aan syndicale acties. “Veel leerkrachten twijfelen om te staken, want ze worden niet betaald tijdens de staking. Niet iedereen kan zich dit veroorloven en daarom keren ze terug naar hun werk. Dat is wat de regering wil”, denkt Stanislaw (31).

De staking duurt nog verder voor onbepaalde duur. Een akkoord tussen de vakbonden en de regering is nog niet in zicht. Morgen zijn er gesprekken gepland tussen de vakbonden en minister van Onderwijs Anna Zalewska, de kans dat een compromis wordt bereikt is klein. Premier Mateusz Morawiecki heeft alle betrokken partijen ook uitgenodigd rond de tafel, na Pasen.

"We nodigen experts, pedagogen, opvoeders, vakbondslieden en werkgevers uit. De tijd is rijp voor een nieuwe onderwijshervorming. Ik geloof dat de ronde tafel een nieuwe opening zal bieden. Onze voorgangers hebben de laatste jaren de leerkrachten verwaarloosd", zei Morawiecki.

Zuzanna (40) hoopt op een positieve afloop voor iedereen, ook de leerlingen van het laatste middelbaar. Marysia (50) vertelt dat het geen makkelijke beslissing was om deel te nemen aan de staking. “Maar ondanks alles is het het waard om leerkracht te zijn”, zei Stanislaw.