Al meer dan 30 jaar geleden is het dat er nog rechtstreekse vluchten waren tussen België en Zuid-Afrika. Sinds vorig najaar is dat dus anders. Twee keer per week – op woensdag en zondag – kun je vanuit Brussel dus naar Johannesburg. En vandaar ook verder naar Kaapstad of andere bestemmingen. Dat het aantal Belgen dat nu al jaarlijks naar de tip van het Afrikaanse continent reist – ongeveer 60.000 – zal toenemen, is zeker.

Het land is 30 jaar na het einde van de apartheid nog altijd op zoek naar zichzelf, kent een enorme kloof tussen arm en rijk en worstelt met onveiligheid, corruptie en andere maatschappelijke issues. Maar het blijft de motor van Afrika en is voor velen het walhalla, een plaats om te ontsnappen uit de miserie in de rest van zwart Afrika. Het land krijgt dan ook talloze vluchtelingen en gelukszoekers over de vloer, op zoek naar werk en een manier om te overleven. De piccolo in het hotel, de taxichauffeur die je ergens heen brengt of de schoenenpoetsers op straat: grote kans dat het een Congolees, Angolees of Zambiaan is.

Wie denkt het land snel even te doorkruisen, is eraan voor de moeite. Zuid-Afrika is maar liefst 40 keer groter dan België. Immens dus. Maar het biedt wel voor elk wat wils: walvissen spotten, op safari gaan, wijndomeinen bezoeken, de stad intrekken, en geloof het of niet: je kunt er zelfs gaan skiën.

Vrede en verzoening

Wij trokken eerst van Johannesburg naar de politieke hoofdstad van het land, Pretoria, waar je sinds 2006 Freedom Park kunt bezoeken, een landmark dat op een heuvel boven de stad ligt. Het eert de vele slachtoffers van alle rampspoed die Zuid-Afrika de voorbije decennia teisterde. Slavernij, de boerenoorlogen, de apartheid … De eeuwige vlam, maar vooral de statige muren waar op elke steen een naam is gebeiteld – duizenden boven en naast elkaar – zijn indrukwekkend. Wie goed zoekt, vindt onder meer Steve Biko, maar ook … Fidel Castro. De Cubanen zijn altijd bondgenoten geweest van het ANC. Maar ondanks de anomalie is Freedom Park een mooi symbool van vrede en verzoening. Groots, maar ingetogen.

Vanop de heuvel kun je overigens zowel het – veel meer omstreden – Afrikaner Voortrekkersmonument zien als de Union Buildings. Het laatste is de zetel van de president, die uitkijkt op de stad en een fraai park waar de enige echte held van het land te vinden is: Nelson Mandela. Zijn kolossaal beeld van maar liefst 9 meter hoog domineert de omgeving en weerspiegelt wat hij voor het land betekent. Jong en oud schuift hier aan voor een foto met de vader van de natie.

Wie in de buurt van Pretoria nog dingen wil zien, kan naar Hartbeespoort, dat aan een stuwmeer ligt en aan de voet van de Magaliesberg, een bergrif dat tot aan de grens met Botswana loopt en zo oud is dat het helemaal afgevlakt is. Bovenop de bergrug – je kunt er met de kabellift naartoe – heb je een prachtig uitzicht. Een andere mogelijkheid in de buurt van Pretoria is de diamantmijn van Cullinan, waar je een gewone rondleiding kunt krijgen, maar één keer per week ook zelf kunt afdalen in de diamantschachten. Het is de enige plaats ter wereld waar blauwe diamant naar boven wordt gehaald. Hier werd in 1905 ook het grootste exemplaar ooit gevonden. De Cullinandiamant, zo groot als een menselijk hart, werd in negen stukken gekapt, die nu verwerkt zijn in de Britse kroonjuwelen zoals de kroon en de scepter en te zien in The Tower. Sinds de dood van Elisabeth II gaan steeds meer stemmen op om de diamanten terug te eisen. Gepikt van de Nederlandse boeren in Transvaal, die op hun beurt het land inpikten van de Zuid-Afrikanen.

Betaalbare safari

Maar goed, waren we niet vooral gekomen om dieren te zien? Zoals iedereen die naar Zuid-Afrika afreist om toch minstens één keer een safari te doen. Wij trekken naar het noordwesten, naar het Pilanesberg National Park, een enorm gebied van 550 km². In tegenstelling tot bijvoorbeeld het Krugerpark kun je hier wel nog tegen betaalbare prijzen de ogen uit je lijf kijken. Ook hier lodges naar ieders vermogen. Wij verbleven in de Bakubung Bush Lodge, waar je – los van het verblijf zelf – voor zo’n 35 euro per persoon mét gids de big five kunt gaan spotten, toegang tot het park inbegrepen. Alleen met de wagen kun je ook het park in, maar dan ben je uiteraard op jezelf en wat goed geluk aangewezen.

Wie iets wil zien, moet er iets voor over hebben. Dat betekent heel vroeg opstaan en bij het krieken van de dag er al op uit trekken. Bij zonsondergang kan ook. Het zijn ideale momenten om wilde dieren te spotten. En het dient gezegd: het is ook echt magisch en irreëel, een kudde olifanten op een paar meter met het nodige cool een boompje zien opvreten. Of een leeuw – wel op iets meer dan een paar meter, dat schijnt veiliger te zijn – vier zebra’s zien besluipen. Of een luipaard dat tussen de bushes ligt te hopen dat een jonge impala ver genoeg van de kudde afwijkt om te kunnen toeslaan. Spijtig genoeg heeft een luipaard meer geduld dan de toeschouwers wiens maag na verloop van tijd knaagt en verlangt naar een stuk springbok in de lodge. Nee, we zagen geen roofdier zijn prooi bespringen, maar we voelden ons toch een heel klein beetje David Attenborough. En na vier safari’s hadden we vier van de big five gezien: de leeuw, het luipaard, de olifant en de neushoorn. En de buffel? Ach, die blijft toch een beetje het lelijke eendje van het eliteclubje. En de hottentothaas? Daar moeten we overgekeken hebben.

Veel tijd om verder te zoeken, is er niet. We moeten naar de andere kant van het land. Naar Kaapstad en de regio errond, een van eindeloze schoonheid, maar net daardoor ook van enorme contrasten. Te midden van een hemelse natuur vind je ook kilometerslange sloppenwijken, een sliert van ellende en armoede. Of omheinde domeinen van de rijksten ter wereld vlak naast golfplatenhuisjes van de verschoppelingen der aarde.

Grootse platte held

Een sneeuwwitjesspiegel heb je alvast niet nodig om uit te maken wie hier de mooiste is. Dat is ongetwijfeld de Tafelberg die in Kaapstad alles domineert en zich in ranglijstjes ondertussen ook heeft opgewerkt tot één van de wereldwonderen der natuur. Je wordt echt elke seconde van de dag overweldigd door de grootsheid van deze platte held. Neem de kabelbaan naar boven – het ding draait rond terwijl je naar 1.070 meter klimt – en je verwondering wordt er alleen maar groter op. Het panorama van 360 graden, het zicht op de stad en Robbeneiland is letterlijk adembenemend. Als je geluk hebt met het weer natuurlijk. Vaak is de berg omhuld door mist en wolken. Schoonheid en playing hard to get, je kent het verhaal.

Vlak naast de Tafelberg ligt Signal Hill, waar altijd veel mensen samentroepen omwille van het mooie zicht op de baai. Je kunt er paragliden of ook gewoon zitten en genieten. Professionele sundowners of romantische zielen zwijmelen hier ongetwijfeld weg bij het zien van de zonsondergang. Uiteraard is er ook in de stad zelf veel te doen en te zien – de kleurrijke Bo Kaap-huizen, het Waterfront, een bezoek een Robbeneiland – maar vergeet zeker ook niet tijd te reserveren om de hele landarm tot aan Kaap de Goede Hoop aan te doen. Als je dacht al te zijn geklommen naar het zenit van de visuele geneugten, zul je hier vaststellen dat er nog een paar extra trappen zijn. Zoals aan Maiden’s Cove, waar je een verbluffend uitzicht hebt op Camps Bay, de woeste Atlantische Oceaan en de 12 apostelen, de 12 bergtoppen die vanaf de Tafelberg richting de Kaap lopen. Of zo’n 20 km verder aan Chapman’s Peak, met een nog geweldiger zicht op Houtbaai. Ergens onderweg liggen de hagelwitte stranden van Noordhoek Long Beach, maar zelfs tijdens de hete zomers wordt het water hier nooit warmer dan 15 graden. Kijken mag, maar best niet aankomen dus. Hetzelfde geldt voor de vele bavianen die je hier wat zuidelijker langs of zelfs op de weg ziet lopen. Hou deuren en ramen dicht of de venijnige, Messivlugge dieren beroven je waar je bijstaat.

Einde-van-de-wereldgevoel

De apotheose van de tocht naar het zuiden is overigens Cape Point en Kaap de Goede Hoop, de plek waar de Atlantische en Indische Oceaan samenkomen. Je hebt er ook echt een einde-van-de-wereldgevoel. Voor aardrijkskundenerds: nee, dit is niet echt het meest zuidelijke punt van Afrika, maar het blijft wel een iconische plaats. Waar je met de Vliegende Hollander, een funiculaire, naar de rotstop en de vuurtoren kunt klimmen en ook de binnenkant van de baai – Valsbaai – kunt zien. Van Cape Point kun je via een houten pad overigens te voet naar Kaap de Goede Hoop. Een wandeling van een half uurtje, maar een van een intimiderende schoonheid waar de krachten van de natuur vechten om de grootste bewondering. Beneden wachten zeehonden en indien je geluk hebt ook een paar verloren gelopen struisvogels. Bizar om ze hier te spotten.

Terugkeren kan via de binnenkant van het schiereiland, met een obligaat bezoekje aan Boulder’s Bay, waar zo’n 5.000 pinguïns samenhokken. Het voelt een beetje als een tourist trap aan, maar ook hier is de setting zo feeëriek dat je er toch moet geweest zijn.

Op een dik half uur rijden vanuit Kaapstad richting binnenland ligt Stellenbosch, de tweede oudste stad van het land en de eerste kolonie die de Nederlanders vestigden toen ze in de 17de eeuw het binnenland begonnen te verkennen. Het is letterlijk en figuurlijk een witte stad. Alle huizen en gebouwen zijn er wit geverfd, maar het is ook de bakermat van de apartheid, de vermaledijde blanke ideologie die decennialang de zwarte bevolking onder de knoet hield. De stad doet moeite om het imago weg te schrobben, maar de wonden zijn bij veel zwarten nog lang niet genezen. Je waant je hier ook echt in Nederland, door de huizen die er echt Hollands uitzien. Wijnliefhebbers zijn hier maanden zoet met de vele wijndomeinen die rond de stad liggen.

Fietsen in Soweto

Misschien wel de meest magische ervaring van onze trip naar Zuid-Afrika: een fietstocht door Soweto. Een voorstad van Johannesburg en met zo’n 2 à 3 miljoen inwoners de grootste township van het land. Soweto – of Southwestern township – is hét symbool van rassendiscriminatie. Het is de plaats waar de blanken de zwarte bevolking dumpten en in krotten huisvestte, om in de vlakbij gelegen goudmijnen te gaan travakken. De discriminatie en onmenselijke behandeling leidde verschillende keren tot vreedzaam protest, dat echter bloedig werd neergeslagen. Het zorgde voor strijdbare leiders die vochten tegen apartheid. There is only one race, and it’s the human race, luidt de slogan hier.